Een onteigeningsakte is een notariële akte waarmee de onteigenaar de onteigende zaak vrij van alle lasten en rechten kan verkrijgen. Het moment van inschrijving in de openbare registers van deze akte geldt als het moment van verkrijging. Art. 11.18 Ow. Ontleend aan T. Pranger en H. Wiersema, ‘Onteigenen nieuwe stijl: de onteigeningsakte’. Holla, d.d. 7 september 2021, https://www.holla.nl/nieuwsbericht/onteigenen-nieuwe-stijl-de-onteigeningsakte/.
Ten eerste moet de onteigeningsbeschikking onherroepelijk zijn. Deze beschikking is onherroepelijk als de bestuursrechter de beschikking heeft bekrachtigd en er geen hoger beroep is ingesteld bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Ook is de beschikking onherroepelijk als het verzoek tot bekrachtiging van de beschikking in hoger beroep niet is verworpen door de Afdeling. Daarnaast moet het onderliggende planologische besluit waarvoor wordt onteigenend onherroepelijk zijn. Dat is bijvoorbeeld een omgevingsplan, een projectbesluit of een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit. De onteigenaar kan dit aantonen door een van deze documenten te overleggen:
de uitspraak van de Afdeling tegen dat besluit;
een verklaring van de griffier van de rechtbank of een verklaring van de griffier van de Afdeling waaruit blijkt dat geen beroep is ingesteld tegen het planologische besluit (de ‘opvolger’ van de huidige non-cassatie-verklaring);
een verklaring van de griffier van de Afdeling waaruit blijkt dat geen hoger beroep is ingesteld tegen het planologisch besluit (de ‘opvolger’ van de huidige non-cassatie-verklaring).
Tenslotte moet de onteigenaar de voorlopige schadeloosstelling hebben betaald aan de onteigende. De onteigenaar kan dit aantonen met een betalingsbewijs, bijvoorbeeld een bewijs van overschrijving of een consignatiebewijs. Art. 11.16 Ow.
De onteigenaar moet een notaris verzoeken een akte op te maken, uiterlijk binnen twee maanden nadat aan de drie voorwaarden is voldaan. Art. 11.15 Ow. Aanvullingswet grondeigendom Omgevingswet Kamerstukken II 2018-19, 35 133, nr. 3, p. 119.
Dat de onteigenaar binnen een bepaalde termijn de akte moet laten opmaken of inschrijven volgt echter niet uit de wet. Onder de Omgevingswet Art. 11.15 Ow. Art. 11.16, lid 1 Ow.
Voor de onteigende lijkt deze bepaling dus minder rechtszekerheid te bieden dan het oude systeem. De Onteigeningswet Art. 54m Onteigeningswet.
In de nieuwe situatie moeten we afwachten wat een rechter oordeelt in het geval dat een onteigenaar een verzoek stuurt naar een notaris, maar waarbij de akte niet binnen twee maanden is ondertekend of ingeschreven. Formeel zou alleen het moment van inschrijven doorslaggevend moeten zijn voor de gestelde termijn van twee maanden. Op die manier kunnen onteigenaar of notaris het proces niet opzettelijk vertragen en weten alle partijen waar zij staan.
