Rijke Nederlanders komen steeds minder in aanraking met mensen met een gemiddelde of lage welvaart, blijkt uit onderzoek door het Sociaal en Cultureel Planbureau. Het is een complex probleem zonder zilveren kogels, maar een betere spreiding van betaalbare woningen is in ieder geval een deel van de oplossing.
Nederland is nog steeds vrij ongesegregeerd in vergelijking met andere Europese landen, en arme Nederlanders met een Turkse, Marokkaanse of Syrische migratieachtergrond mengen meer met andere sociaaleconomische groepen.
Maar daar stoppen de positieve ontwikkelingen wel. Nederlanders ontmoetten de laatste tien jaar steeds minder vaak mensen met andere welvaartsniveaus, toont het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in het onderzoek ‘De leefwerelden van arm en rijk’. Zowel de armste als de rijkste inwoners van Nederland ontmoeten in de buurt, op het schoolplein, bij familie en op hun werk vooral mensen die net als zij veel of juist weinig welvaart hebben.
De toegenomen scheidingen zijn niet zonder gevolgen, zegt Lotte Vermeij, één van de auteurs van het onderzoek. “Sterker gescheiden leefwerelden kunnen bijdragen aan wij-zij-denken en vooroordelen, over bijvoorbeeld ‘de elite’ of mensen met minder maatschappelijk succes dan zijzelf. Zie dit rapport als signaal dat het de verkeerde kant op gaat. Blijf alert, laat mensen niet verder uit elkaar groeien.”
De segregatie van arm en rijk is niet overal even erg. Er is grote ruimtelijke diversiteit. In kwetsbare wijken vindt steeds sterkere concentratie van armere inwoners plaats, onder meer doordat onder meerdere kabinetten Rutte relatief weinig sociale huur werd gebouwd en het beperktere aantal betaalbare woningen minder toegankelijk werd voor hogere inkomens. Daarnaast trapte het Rijk een aantal jaren op de rem bij wijkaanpakken, wat concentraties van armere mensen verder stimuleerde.
Dan het gemeenteniveau: ook daar speelt de liberalisering van de woningmarkt een rol. Rijke Nederlanders die wonen in gemeenten als Bloemendaal, Heemstede en Laren hebben relatief vaak een eenzijdige leefwereld. Door fors stijgende woningprijzen werden dergelijke gemeenten minder toegankelijk voor lagere inkomens. Het aandeel sociale huur daalde de laatste jaren juist in veel rijkere gemeenten. Bloemendaal, Heemstede en Laren hebben alle drie een zeer kleine sociale huurvoorraad.
De woningmarkt is dus deel van het probleem, en daarmee ook van de oplossing. Vermeij benadrukt dat het tegengaan van regionale verschillen zeer complex is. “Maar een meer gelijkmatige verdeling van sociale huur lijkt me sowieso een goed idee.”
Het is een aanpak die inmiddels weer op de radar staat bij het Rijk. Met het wetsvoorstel Versterking regie volkshuisvesting wil BZK-minister Hugo de Jonge gemeenten met weinig sociale huur verplichten om daar meer van te bouwen. Ook de wijkaanpak is terug van weggeweest: met het nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid wordt in twintig focuswijken gewerkt aan de leefbaarheid, onder meer met meer menging van betaalbare en duurdere woningen.
Ook in rijkere gebieden liggen nog kansen. Wetenschappers van verschillende universiteiten bepleitten deze week nog dat er veel wordt gepraat over rijkere inwoners toevoegen aan arme wijken, maar amper over meer armere inwoners aan rijkere. Ook dat is essentieel, aldus de wetenschappers.
Vermeij: “Ik ben het zeker ermee eens dat dit net zo goed nodig is. Verder blijft gentrificatie van armere wijken een aandachtspunt. Enerzijds heb je het dan over buurverbetering, anderzijds voelen de oorspronkelijke bewoners soms dat zij worden weggedrukt. Je moet bestaande bewoners dus wel in het zadel houden.”
