De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) heeft vandaag een onderzoeksrapport gepubliceerd naar de vergunningverlening en het toezicht van de provincie Zeeland op Van Citters Beheer BV. Dat is het bedrijf dat de sanering uitvoert van de failliete fosforfabriek Thermphos in Vlissingen. Conclusie is dat de provincie op een aantal onderdelen haar milieutaken niet volgens de regels heeft uitgevoerd. Zo heeft zij toegestaan dat het saneringsbedrijf zijn veiligheidsrapport niet actualiseerde. Dit staat in het rapport ‘Interbestuurlijk Toezichtonderzoek Provincie Zeeland inzake Van Citters Beheer BV’ .
De ILT heeft daarnaast vastgesteld dat de handhavingactiviteiten van de provincie niet steeds leidden tot het opheffen van de overtredingen. Gedeputeerde Staten (GS) van Zeeland hebben bijvoorbeeld wel toezichtmaatregelen getroffen na drie fosforbranden die eind 2015 en halverwege 2016 werden veroorzaakt door het ontbreken van preventief onderhoud. In juli 2017 bleek bij hercontrole dat het ontbreken van preventief onderhoud nog voortduurt.
Thermphos had als hoofdactiviteit de productie van fosfor en fosforzuur. Het bedrijf is in november 2012 failliet gegaan en is na het mislukken van een doorstart door curatoren stilgezet. In 2014 is opdracht gegeven tot sanering. Een deel van de toen aanwezige gevaarlijke stoffen zit nog steeds in de verschillende installaties en moet worden verwijderd. Door het havenbedrijf Zeeland Seaports is het bedrijf Van Citters Beheer BV opgericht dat de sanering van het failliete bedrijf uitvoert.
Groot risicobedrijf: veiligheidsrapport en vergunningverlening
Het gaat hier om een groot risicobedrijf dat is gebonden aan een strikt regime van regels, net als de betreffende overheid. Zo bepaalt het wettelijke Besluit Risicovolle Zware Ongevallen (BRZO) dat zogenoemde hoge drempel- bedrijven een Veiligheidsrapport moeten hebben. Het saneringsbedrijf Van Citters Beheer BV werkt momenteel op basis van het Veiligheidsrapport van productiebedrijf Thermphos. De ILT stelt dat de risicos veranderd zijn en dat die opnieuw in kaart moeten worden gebracht, ook risicos van bijvoorbeeld de sanering voor omwonenden van het bedrijf.
Het college van GS is verantwoordelijk voor vergunningverlening, toezicht en handhaving in het kader van de Wabo (wet omgevingsrecht). Ook zijn GS coördinerend bevoegd gezag voor de uitvoering van de BRZO bij dit bedrijf. Het onderzoek is uitgevoerd door de ILT als onafhankelijk toezichthouder in het kader van het interbestuurlijk toezicht.
De kamerbrief:
Geachte voorzitter,
Hierbij bied ik u het rapport aan van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) over Interbestuurlijk toezichtonderzoek provincie Zeeland inzake Van Citters Beheer BV (bijlage 1).
1) Interbestuurlijk toezichtonderzoek provincie Zeeland inzake Van Citters Beheer BV (VCB)
De voorzitter van de Tweede Kamer
In het stelsel van milieuregelgeving zijn de provincies WABO-bevoegd gezag voor vergunningverlening, toezicht en handhaving op BRZO-bedrijven. De ILT is verantwoordelijk voor het interbestuurlijk toezicht op deze taken van de provincies. Naar aanleiding van signalen startte de ILT medio april 2017 in het kader van het interbestuurlijk toezicht een onderzoek naar de uitvoering door Gedeputeerde Staten van Zeeland van de taken vergunningverlening, toezicht en handhaving ten aanzien van het bedrijf VCB, dat de sanering van het voormalige Thermphosterrein uitvoert. Het onderzoek heeft zich gericht op de periode april 2017 tot januari 2018.
Vanuit het interbestuurlijk toezicht is onderzocht of Gedeputeerde Staten hun taken vergunningverlening, toezicht en handhaving conform regelgeving en hun vigerende handhavingsbeleid uitvoeren bij het BRZO-bedrijf VCB. Het onderzoek is conform de uitgangspunten van de Wet Revitalisering Generiek Toezicht (RGT) sober, selectief en doelmatig uitgevoerd, en de gehanteerde werkwijze vloeit voort uit deze wet RGT en het Algemeen beleidskader indeplaatsstelling bij taakverwaarlozing 1). Het IBT-rapport heeft daardoor een scherpe afbakening en scope en is gericht op wat niet juist wordt uitgevoerd.
1) Algemeen beleidskader indeplaatsstelling bij taakverwaarlozing aangeboden namens het kabinet aan de voorzitter van de Tweede Kamer d.d. 7 maart 2011.
De ILT komt in haar rapport tot de volgende waarnemingen en bevindingen:
a) Het bedrijf VCB dat de sanering uitvoert, is vanwege de nog aanwezige hoeveelheid fosfor een BRZO-bedrijf, maar beschikt niet over een actueel veiligheidsrapport (het veiligheidsrapport is uit de periode dat Thermphos als bedrijf nog operationeel was). De provincie heeft besloten hier geen handhaving op in te zetten.
b) Door de provincie Zeeland ingezette handhavingsacties op overtredingen op het gebied van preventief onderhoud (onderhoud aan leidingen en installaties ter voorkoming van lekkages) hebben niet geleid tot verbetering.
c) VCB werkt op basis van een mix van nieuwe en oude (deel)vergunningen die in het verleden zijn verleend aan Thermphos, en die gelden (veelal) voor activiteiten die niet (meer) worden uitgevoerd.
Naast een feitencheck is in het kader van hoor- en wederhoor de provincie Zeeland ook in de gelegenheid gesteld haar reactie op deze waarnemingen en bevindingen te geven. U vindt deze in het rapport van de ILT (op p. 51 onder 9.9 Bestuurlijke reactie Gedeputeerde Staten provincie Zeeland).
Bevindingen IBT en reactie provincie
Onderstaand treft u de reactie van de provincie op de waarnemingen en bevindingen uit het ILT-rapport:
a) Actueel veiligheidsrapport
Omtrent het niet-actueel zijn van het veiligheidsrapport gaven Gedeputeerde Staten in hun reactie op het rapport aan:
Er is door de provincie bewust afgewogen of het bestaande veiligheidsrapport (van Thermphos) wel/niet volledig geactualiseerd zou moeten worden. Besloten is dit niet te doen omdat nog maar een deel van de installaties van de voormalige fabriek operationeel is, en omdat voor deze onderdelen geëist is dat het veiligheidsbeheerssyteem (VBS) up to date is en dat het onderhoudssysteem functioneert voor alle systemen en equipment waarmee wordt gewerkt. Via de regelmatig uitgevoerde inspecties wordt dit gecontroleerd. Met het up to date VBS zijn de actuele risicos in beeld èn worden die ook beheerst.
De provincie Zeeland heeft daarbij toegelicht dat gezien de complexiteit in de afgelopen periode door de milieu-inspecteurs driemaal zoveel controles bij VCB zijn uitgevoerd als bij andere BRZO-bedrijven, en dat er tweewekelijks vanuit de omgevingsdienst overleg met VCB wordt gevoerd. Daardoor is er voor de provincie Zeeland als bevoegd gezag naar eigen zeggen goed zicht op de veiligheidsrisicos, het risicobeheerssysteem en de (positieve) impact die de voortgaande fosforslikverwerking op de omgevingsrisicos heeft. Gezien dit proactieve toezicht op veiligheidsrisicos werd minder nadruk gelegd op de rapportage hierover, mede omdat bekend was dat het maatgevend scenario uit de eerdere veiligheidsrapportage nog gold.
b) Handhaving op overtredingen preventief onderhoud
Over de handhavingsmaatregelen ten aanzien van preventief onderhoud geeft de provincie aan dat die wel degelijk tot verbeteringen hebben geleid c.q. dat vanaf april 2016 door VCB alleen nieuwe of gekeurde leidingen in gebruik zijn genomen.
c) Vergunningensituatie
Er is inmiddels een definitieve beschikking genomen op de ontwerpvergunning van 27 januari 2015 voor de verwijdering van de (afval)stoffen. Ten aanzien van de vergunningensituatie als geheel geeft de provincie aan dat zij aankoerst op een revisievergunning voor de saneringsfase na de fosforverwerking. Maar voor een aantal nieuwe of gewijzigde activiteiten in de fase daarvoor is vooralsnog het werken met (deel)vergunningen (met de toets aan actuele regelgeving en stand der techniek) de aangewezen weg.
Beleidsreactie
Het rapport van de ILT geeft mij goede aanknopingspunten om ten aanzien van de veiligheidssituatie van de sanering van het voormalig Thermphosterrein het bevoegd gezag hierop scherp te (blijven) houden. In de tussentijd is er echter ook al een hoop gebeurd en verbeterd.
VCB is een saneringsbedrijf dat BRZO-plichtig is vanwege de nog grote hoeveelheden aanwezige fosfor die moeten worden opgeruimd. Als zodanig is VCB een heel bijzonder BRZO-bedrijf dat als opdracht heeft het veiligstellen van de fosforslibverwerking, het schoonmaken van de leidingen en systemen, afvoer van gevaarlijke afvalstoffen en opslag van andere afvoerzaken. Deze omvangrijke operatie, teneinde het terrein veilig en schoon op te leveren, bleek veel langzamer te gaan dan gepland en de langere duur bracht langer doorlopen van beheers- en organisatiekosten met zich mee. Dit was mede aanleiding voor het verzoek van de provincie Zeeland aan het kabinet in juli 2017 voor een onderzoek naar de problematiek van de sanering van het voormalig Thermphosterrein. Zoals de commissie Samsom ook concludeerde, gaat het hier om een complexe sanering die nog nergens ter wereld is verricht. Ondertussen zijn alle betrokken partijen waaronder provincie Zeeland hard bezig invulling te geven aan de aanbevelingen uit het rapport Samsom. Omdat de sanering van het Thermphosterrein vanaf dit jaar mede wordt gefinancierd door het Rijk, Zeeland Seaports en de provincie Zeeland, willen deze partijen een gevolg geven aan de waarnemingen en bevindingen uit het IBT-rapport door daaraan acties te verbinden.
Naar aanleiding van de bevindingen van de ILT moet ik volgens het Algemeen beleidskader indeplaatsstelling bij taakverwaarlozing beoordelen of er sprake is van taakverwaarlozing door de provincie. Naar mijn oordeel is zon beoordeling gezien de inmiddels gezette stappen niet meer aan de orde. Ik zie dan ook geen aanleiding om vanuit het beleidskader tot verdergaande stappen te moeten overgaan.
Ik zal met betrekking tot de opvolging van de twee belangrijkste bevindingen uit het ILT-rapport (het in kaart brengen van de actuele risicos voor de omwonenden en de noodzaak om te komen tot stroomlijning van (deel)vergunningen) een speciaal artikel in de Samenwerkingsovereenkomst Thermphos tussen Rijk, provincie Zeeland en Zeeland Seaports opnemen. Hierin staat dat VCB (dat mede voor akkoord tekent) binnen drie maanden na ondertekening van de Samenwerkingsovereenkomst een rapportage opstelt waarin de actuele risicos van de aanwezigheid en verwerking van fosfor in kaart zijn gebracht. Met deze rapportage hebben alle bij de sanering van het voormalige Thermphosterrein betrokken partijen goed inzicht in de veiligheidsrisicos voor de omgeving. De ILT zal erop toezien dat de provincie de rapportage op een juiste manier beoordeelt.
Voor de nog resterende saneringsperiode na het fosforveilig zijn van het terrein zal VCB een revisievergunning uiterlijk twee maanden voor aanvang van die periode aanvragen. In de Samenwerkingsovereenkomst worden verder afspraken vastgelegd over hoe partijen willen samenwerken tijdens de sanering en over het financieringsritme per partij. Eventuele staatssteunaspecten zullen met de Europese Commissie worden besproken.
Zodra de Samenwerkingsovereenkomst Thermphos door alle partijen is ondertekend, zal ik u deze zoals ik uw Kamer heb toegezegd in mijn brief over de Financiële overeenkomst Thermphos2) toesturen.
2) Kamerstuk 29 826, nr. 93.
Hoogachtend,
DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT,
S. van Veldhoven - Van der Meer
