Steeds vaker worden landbouwers geconfronteerd met dump van drugsafval op hun gronden. Criminelen wijken steeds vaker uit naar akkers, afgelegen schuren en zelfs mestkelders om afval dat ontstaat bij de productie van synthetische drugs te dumpen. De lozing van drugsafval in een gierput in Someren afgelopen jaar is daarvan een actueel voorbeeld. De met drugsafval verontreinigde mest bleek te zijn uitgereden over landbouwgronden, waarna deze stoffen in de maïs terechtkwamen. Dumpen van dit gevaarlijke afval is aantrekkelijk voor criminelen vanwege de lage pakkans. De schade is echter fors. De opruimkosten lopen enorm in de papieren. Het Rijk en de provincies bieden uitkomst met een subsidieregeling. Hoe werkt regeling? En is de getroffen landbouwer eigenlijk wel verantwoordelijk voor de opruim- en saneringskosten van drugsafval?
Subsidiemogelijkheid
Gemeenten en grondeigenaren die in 2015 kosten hebben gemaakt voor het opruimen van drugsafval kunnen vanaf 1 februari 2016 een subsidieaanvraag bij de provincie indienen. De subsidie bedraagt maximaal 50% van de gemaakte opruimkosten. Het Rijk stelt hiervoor tot en met 2018 jaarlijks 1 miljoen beschikbaar (verdeeld over de diverse provincies). Niet iedere provincie hanteert dezelfde openstellingsperiode. In de provincies Noord-Brabant, Limburg, Zeeland, Overijssel, Noord-Holland, Flevoland, Groningen en Friesland kunnen aanvragen worden ingediend van 1 februari 2016 tot en met 31 maart. In de provincie Zuid-Holland van 1 augustus tot en met 30 september, in Utrecht van 1 mei tot en met 30 juni en in Gelderland van 3 maart tot en met 31 maart. Drenthe heeft nog geen openstellingsperiode bekend gemaakt. De provincie Noord-Brabant voert voor alle provincies de administratieve verwerking van de subsidieregeling uit. Alle aanvragen dienen daar dus te worden ingediend.
Voorwaarden subsidie
Aan de subsidieaanvraag zijn een aantal voorwaarden verbonden. Zo moet sprake zijn van illegale dumping van synthetisch drugsafval en zal bij de subsidieaanvraag een overzicht ingediend moeten worden van de gemaakte en betaalde kosten. Indien een gemeente de subsidie aanvraagt moet de grond waarop het drugsafval gedumpt is binnen de gemeentegrenzen liggen. Naast gemeenten kunnen alleen zakelijke gerechtigden (veelal eigenaren) subsidie aanvragen. Bovendien moet het afval en/of de bodemverontreiniging zijn verwijderd volgens de geldende wet- en regelgeving, door een erkend bedrijf en moet van de dumping aangifte zijn gedaan bij de politie. Voor hun eigen grondgebied kunnen provincies aanvullende voorwaarden stellen.
Wie is verantwoordelijk voor de opruim- en saneringskosten?
In situaties van illegale dumping is het gemeentebestuur bevoegd om handhavend op te treden. Gemeenten hanteren daarvoor diverse wettelijke grondslagen: de Wet bodembescherming, de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht en de Woningwet. De gemeente zet de grondeigenaar aan het werk met een last onder dwangsom of treedt zelf op via toepassing van bestuursdwang. Daarna zal de gemeente proberen de gemaakte kosten op de grondeigenaar te verhalen. Dat lukt alleen als de grondeigenaar als overtreder van de Wet bodembescherming, de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht of de Woningwet kan worden aangemerkt. Uit uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State volgt dat dat lang niet altijd lukt.
Kan dump van drugsafval de grondeigenaar worden toegerekend?
Of de grondeigenaar als overtreder kan worden aangemerkt hangt af van de wettelijke regeling die de gemeente hanteert. Op grond van de Wet bodembescherming geldt de grondeigenaar niet snel als overtreder. Op grond van de Woningwet of de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (overtreding bestemmingsplan) is dit mogelijk anders. De Woningwet bevat de verplichting om ervoor te zorgen dat geen gevaar voor de volksgezondheid of veiligheid ontstaat, dan wel voortduurt, als gevolg van de staat van een bouwwerk, open erf of terrein. Geenszins uitgesloten is dat het enkele feit dat drugsafval op landbouwgrond terecht is gekomen, de landbouwer dit niet opruimt en de onveilige situatie laat voortbestaan, voldoende is om hem als overtreder aan te merken. De Raad van State heeft een landbouwer die een paardenstal verhuurde waarin vervolgens drugsafval werd opgeslagen als overtreder aangemerkt, omdat hij de stal in strijd met het bestemmingsplan liet gebruiken. In dat geval bleef een handhavingsactie op grond van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht dus overeind. Kostenverhaal door de gemeente dient vervolgens een redelijkheidstoets te doorstaan. Van belang is daarbij dat in dit soort gevallen de landbouwer geen verwijt valt te maken, maar het algemeen belang direct ingrijpen vergt. Over dit onderwerp zal de Raad van State zich nog moeten uitlaten.
