EU-overstromingsrichtlijn van 2007 heeft in het algemeen een positief effect gehad, maar de planning en uitvoering moeten nu worden verbeterd, waarschuwen controleurs.
Volgens een nieuw verslag van de Europese Rekenkamer heeft de EU-richtlijn van 2007 geleid tot vooruitgang bij de beoordeling van overstromingsrisicos, maar moeten de planning en uitvoering van maatregelen tot bescherming tegen overstromingen nu worden verbeterd. De controleurs waarschuwen dat er nog grote uitdagingen bestaan om klimaatverandering, overstromingsverzekering en ruimtelijke ordening veel beter in het overstromingsrisicobeheer te integreren. Zij hebben kritiek op tekortkomingen in de toewijzing van middelen.
Overstromingen komen sinds 1985 steeds vaker voor in Europa. De afgelopen jaren zien we de trend dat het aantal geregistreerde stortvloeden van middelgrote tot grote omvang is verdubbeld ten opzichte van eind jaren tachtig. Nu het klimaat aan het veranderen is, wordt de EU getroffen door zwaardere regenval, hardere stormen en stijgende zeespiegels. Volgens het Europees Milieuagentschap zullen de gevolgen van overstromingen van rivieren, overstromingen door regenval en overstromingen van kustgebieden over het algemeen verergeren in Europa als gevolg van lokale en regionale toenames van de intensiteit en frequentie van overstromingen. Uit onderzoek van de Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering (IPCC) en ander onderzoek blijkt dat de regenval in heel Europa waarschijnlijk intenser zal worden en dat de zeespiegel zal blijven stijgen. Uit onderzoek blijkt ook dat de schade als gevolg van overstromingen zou kunnen toenemen tot 20 miljard EUR per jaar in de jaren twintig, 46 miljard EUR per jaar in de jaren vijftig en 98 miljard EUR per jaar in de jaren tachtig van deze eeuw.
De controleurs zijn nagegaan of de preventie van, bescherming tegen en paraatheid bij overstromingen op grond van de overstromingsrichtlijn berustte op een deugdelijke analyse en of de gehanteerde aanpak waarschijnlijk doeltreffend was. De controleurs bezochten stroomgebiedprojecten in acht lidstaten: Slovenië, Italië, Spanje, Portugal, Roemenië, Bulgarije, Oostenrijk en de Tsjechische Republiek, en ook in Nederland.
Er liggen nog grote uitdagingen voor de toekomst wat betreft de veel vollediger integratie van klimaatverandering, overstromingsverzekering en ruimtelijke ordening in het overstromingsrisicobeheer. Overstromingen kunnen leiden tot letsel, overlijden, aanzienlijke economische kosten, schade aan het milieu en het cultureel erfgoed, aldus Phil Wynn Owen, het voor het verslag verantwoordelijke lid van de Europese Rekenkamer. Wij hebben geconstateerd dat de EU-overstromingsrichtlijn van 2007 in het algemeen een positief effect heeft gehad, maar dat de uitvoeringsplannen werden gehinderd door tekortkomingen in de toewijzing van middelen.
De controleurs constateerden dat de coördinatie tussen de lidstaten en de Commissie als gevolg van de richtlijn was verbeterd, met name door de toezichthoudende en controlerende rol van de Commissie alsook dankzij de uitwisseling van kennis en goede praktijken. Zij stelden vast dat de bezochte lidstaten zijn begonnen met de uitvoering van de overstromingsrisicobeheerplannen, maar dat er verbeteringen nodig zijn. De overstromingsgerelateerde acties ondervinden de negatieve gevolgen van tekortkomingen in de toewijzing van middelen: de financieringsbronnen waren slechts ten dele vastgesteld en gewaarborgd in de overstromingsrisicobeheerplannen van de lidstaten, de financiering voor grensoverschrijdende investeringen was beperkt en de middelen werden over het algemeen niet verdeeld overeenkomstig de prioriteiten. De controleurs schatten dat er in één stroomgebieddistrict een kloof van meer dan 1,1 miljard EUR bestond tussen de geplande uitgaven en de beschikbare middelen.
De meeste lidstaten maakten gebruik van een kosten-batenanalyse om zo veel mogelijk rendement uit de overstromingsgerelateerde projecten te halen, maar ook in de gebruikmaking daarvan constateerden de controleurs tekortkomingen. Bij twee derde van de bezochte lidstaten werd in de plannen weinig aandacht besteed aan groene infrastructuurprojecten, waarmee overstromingsrisicos op kostenefficiënte wijze kunnen worden teruggedrongen. Eén lidstaat was van plan om uit beton vervaardigde grijze infrastructuur te gebruiken om 6 km rivieroever te versterken, zonder überhaupt een groene infrastructuuroplossing te overwegen.
De controleurs waarschuwen dat er nog grote uitdagingen voor de toekomst liggen om klimaatverandering, overstromingsverzekeringstelsels en ruimtelijke ordening veel beter in het overstromingsrisicobeheer te integreren. Zo konden de bezochte lidstaten het effect van klimaatverandering op de omvang, frequentie en locatie van overstromingen niet incalculeren. Bovendien vielen zij doorgaans terug op historische gegevens; dit brengt het risico met zich mee dat geen rekening wordt gehouden met toekomstige weersomstandigheden of potentiële wijzigingen in de frequentie en ernst van overstromingen.
De controleurs doen een aantal aanbevelingen aan de Commissie:
zie erop toe dat de lidstaten de verantwoording aanscherpen aan de hand van kwantificeerbare en tijdgebonden doelstellingen voor overstromingsgerelateerde actie in hun overstromingsrisicobeheerplannen;
beoordeel of de lidstaten financieringsbronnen vaststellen om te voorzien in de behoeften die voortvloeien uit de overstromingsrisicobeheerplannen en of zij een relevant tijdschema vastleggen, ook voor grensoverschrijdende actie in internationale rivierbekkens;
verstrek alleen cofinanciering voor maatregelen die prioriteit hebben gekregen op basis van objectieve en relevante criteria, zoals een kosten-batenanalyse en, voor zover relevant, een beoordeling van de grensoverschrijdende gevolgen;
handhaaf de conformiteit van nieuwe overstromingsinfrastructuur die in overstromingsrisicobeheerplannen van de lidstaten wordt voorgesteld, met de kaderrichtlijn water;
controleer of de lidstaten, wanneer zij EU-middelen voor de nieuwe voorgestelde overstromingsinfrastructuur aanvragen, de haalbaarheid van de uitvoering van aanzienlijke groene maatregelen hebben onderzocht;
controleer of de overstromingsrisicobeheerplannen maatregelen ter verbetering van de kennis omvatten alsook de noodzakelijke instrumenten om inzicht te krijgen in de impact van klimaatverandering op overstromingen, inclusief stortvloeden en stijgingen van de zeespiegel, en of daarmee de effecten van klimaatverandering beter in het overstromingsrisicobeheer worden geïntegreerd;
controleer of de lidstaten maatregelen hebben gepland om het publieke bewustzijn van de voordelen van een overstromingsverzekering te vergroten en om de dekking daarvan uit te breiden;
controleer of de lidstaten hun overstromingsrisicobeheerplannen hebben gebruikt om te beoordelen in hoeverre de voorschriften voor ruimtelijke ordening adequaat zijn ontworpen en worden gehandhaafd in gebieden met een overstromingsrisico.
