"Deze column verscheen in augustus 2019 in de regiobladen van Agrio. Nederland lijkt sinds de uitspraak van de Raad van State van 29 mei 2019 over het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in rep en roer. Zelfs twee maanden later komt de uitspraak nog regelmatig in het nieuws. De gevolgen van de uitspraak zijn groot, dat klopt. Maar ik vind de paniek lichtelijk overdreven. Als het de agrarische sector (vóór de inwerkingtreding van het PAS) lukte om zonder het PAS natuurtoestemmingen te krijgen, waarom zou dat andere partijen dan niet lukken? En dan denk ik vooral aan de grote partijen voor bijvoorbeeld luchtvaart, infrastructuur en industrie. Je kunt mij niet wijs maken dat dergelijke partijen zonder het PAS geen natuurtoestemming zouden kunnen krijgen, terwijl de agrarische sector daarin wel slaagt. Het kost alleen meer moeite en meer geld. Maar dat moet voor zoân partijen toch geen probleem zijn?"
Ik vind het dan ook terecht dat het PAS door geen enkele sector meer mag worden gebruikt. Dat vind ik niet alleen juridisch terecht, maar ook vanuit de praktijk. Dat het ene project mogelijk belangrijker is dan het andere project (al verschilt voor iedereen wat belangrijk is), moet voor het verkrijgen van een natuurtoestemming geen verschil uitmaken. Dat er voor projecten met een dwingende reden van groot openbaar belang een uitzondering wordt gemaakt, begrijp ik. Sommige projecten moeten nou eenmaal doorgang kunnen vinden. Overigens moeten die projecten ook worden getoetst, maar daarvoor gelden dan andere voorwaarden.
In de basis vind ik het PAS een goed bedacht systeem. Het was bedoeld om goed te zijn voor natuur én economische ontwikkelingen. Juridisch deugt het alleen niet; de waarborg voor de natuur is er niet. Nu het PAS niet meer geldt, mag er weer extern gesaldeerd worden. De stikstofrechten mogen van het ene bedrijf worden overgeheveld naar het andere bedrijf. Per saldo mag de stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden niet toenemen. Vóór de inwerkingtreding van het PAS was dit al de praktijk. Onder het PAS was extern salderen verboden. Maar nu het PAS niet meer geldt, is extern salderen weer toegestaan. De overheid werkt er echter nog niet aan mee; de overheid wil hiervoor eerst een beleidskader bedenken. Ik ben benieuwd welk konijn er wellicht uit de hoge hoed wordt getoverd Zodra het beleidskader bekend is, zal er waarschijnlijk weer veel extern gesaldeerd worden. Dat is namelijk voor veel situaties (ook buiten de agrarische sector) dé mogelijkheid om een natuurtoestemming te krijgen. Misschien komen er dan ook hogere prijzen voor stikstofrechten uit de hoge hoed
