Als eerste in Nederland stelde de provincie Utrecht een Samenwerkingsagenda Gezonde Lucht op. Met vijftien partners uit de regio gingen zij om de tafel. ‘De opdracht was van ons allen.
En doordat de Statenleden vanaf het begin betrokken waren, werden zij zich veel meer bewust van alle belangen die spelen. Dit heeft enorm geholpen bij de totstandkoming van de samenwerkingsagenda, aldus gedeputeerde Mariëtte Pennarts.
Provincie Utrecht heeft door de centrale ligging en het diverse aanbod van cultuur en natuur een zeer aantrekkelijk leefklimaat. Onze provincie heeft zeven verschillende landschappen en is ontzettend gewild als vestigingsklimaat, voor zowel bedrijven en inwoners. Daar moeten we zuinig en trots op zijn. We staan internationaal als topregio op de kaart. Maar als we topregio willen blijven, moeten we daarvoor wel de verantwoordelijkheid nemen, aldus Pennarts.
Op basis van cocreatie
Dit was voor de provincie een belangrijke reden de Samenwerkingsagenda Gezonde Lucht op te stellen. Maar daarmee stelde zij zichzelf tegelijkertijd een grote opdracht. Want hoe ga je al die partijen met verschillende belangen bij elkaar brengen?
De provincie koos voor een bewezen succesvolle werkwijze: eind september 2016 waren Provinciale Staten een BOB (Beeldvorming Oordeelsvorming Besluitvorming) proces gestart. Het doel van het BOB proces is om beleid vooral samen met de samenleving te maken en Provinciale Staten meer vooraan in het besluitvormingsproces hun positie te laten innemen.
Het BOB proces van de Staten was het uitgangspunt bij de totstandkoming van de Samenwerkingsagenda Gezonde Lucht. We hebben dat gecombineerd met een cocreatie-proces. De essentie is hetzelfde: beiden hebben als doel de buitenwereld in een vroeg stadium te betrekken bij de beleidsvorming en vullen elkaar aan, aldus Pennarts.
Veel externe partijen waren betrokken, onder andere het RIVM, KNMI, Rijkswaterstaat, gemeenten, belangenorganisaties, verschillende organisaties die zich bezighouden met duurzaamheidsvraagstukken en, dus niet in de laatste plaats, Provinciale Staten. Iedereen kon op een open manier meedenken. Het was een gezamenlijke opdracht, waarbij vooral het denkproces belangrijk was.
Wat ik interessant vond, was te zien hoe bij de Statenleden zich een ontwikkeling voltrok. Gedurende het proces kwam bij alle partijen het besef hoeveel en hoe verschillend de belangen waren. Toch hadden we allemaal hetzelfde doel, dat maakte het proces zo mooi en intensief. We hadden een gezamenlijke opdracht, zo werd het door alle partijen ervaren.
Verschillende perspectieven
Gaandeweg leerden de partijen te kijken vanuit het perspectief van de ander. Ambitieuze doelen op het gebied van luchtkwaliteit hebben bijvoorbeeld directe impact op de mobiliteit en het landbouwbeleid. Dat was voor sommige Statenleden echt een eyeopener. Houtrook was een ander thema dat erg leefde bij de deelnemers van de cocreatie en heeft daardoor een prominente plaats in de samenwerkingsagenda gekregen. Zeer belangrijk, want houtrook heeft een groot en groeiend aandeel in de uitstoot fijnstof en roet en dus ook invloed op de luchtkwaliteit. Diverse gemeenten binnen Utrecht zijn hier al actief mee bezig, waaronder Amersfoort.
En wat dacht je van de binnenvaart: de uitstoot van deze sector draagt óok bij aan een hoge achtergrondconcentratie van fijnstof. Daarnaast komen ladingdampen door het ontgassen van ladingtanks en laad- en losleidingen van binnenschepen in de buitenlucht en leiden tot ontgezonde lucht. De ladingdampen komen dan wel in de buitenlucht terecht. Provincie Utrecht loopt, samen met een aantal andere provincies, voorop bij het aanpakken van het ontgassen door binnenvaartschepen.
Voldoen aan advieswaarden van de WHO
Op 5 februari werd door Provinciale Staten de motie aangenomen om de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op het gebied van luchtkwaliteit mee te nemen als streefnorm en de bijdrage daaraan als beoordelingscriterium mee te wegen.
Dat was echt een mijlpaal! Ik wist van alle partijen wat er leefde, driekwart van de tijd is gestoken in gesprekken en luisteren naar elkaars behoeftes en belangen. En dat heeft uiteindelijk zeker wat opgeleverd: het concrete resultaat is de Samenwerkingsagenda Gezonde Lucht. Mijn belangrijkste tip is aan de andere provincies die hiermee aan de slag willen:
Betrek alle partijen vanaf het begin, maak het in cocreatie en doe het vooral samen met de Statenleden!
Best practice!
Provincie Utrecht stuurde de Samenwerkingsagenda Gezonde Lucht naar het ministerie en kreeg een positieve reactie terug. Sterker nog: ze zijn van plan om het als best practices in de Informele Milieuraad in Sofia, op 10 en 11 april, in te brengen. Natuurlijk willen wij ons succes graag delen met de andere provincies en hopen we de cocreatie aanpak via het IPO ook bij andere provincies op de agenda te krijgen. Want ook vanuit het IPO was er veel belangstelling. Eind vorig jaar heeft het IPO een Verkenning Gezonde Leefomgeving uitgebracht.
Inmiddels is al gestart met het opstellen van een uitvoeringsagenda. Want we kunnen en willen nu snel verder. Laten zien dat het mogelijk is wat we allemaal samen hebben bedacht.
Op 8 maart is er van 12.00 tot 14.00 uur een bijeenkomst om een begin te maken met de uitvoeringsagenda. Belangstellenden kunnen zich aanmelden bij het secretariaat van het Domein Leefomgeving (
secretariaat.leefomgeving@provincie-utrecht.nl
)
De Samenwerkingsagenda Gezonde Lucht
