Demissionair staatssecretaris Van Ooijen en de VNG spraken af via een dashboard de voortgang van het Nationaal Actieplan Dakloosheid te monitoren. De komende tijd gaan de regioadviseurs van het Ondersteuningsplatform Sociaal Domein het land in om dit dashboard samen met gemeenten in te vullen.
De staatssecretaris kon nog geen volledige zekerheid geven over de extra financiële middelen. Die volgt in de meicirculaire van 2024. Meer hierover verderop in dit bericht.
Een einde aan dakloosheid in 2030, conform afspraken in de Verklaring van Lissabon: dat is het doel van het Nationaal Actieplan Dakloosheid ('Eerst een Thuis'). Om het succes te meten is een kwantitatieve monitor nodig die meet hoeveel dakloze mensen er nog zijn. Daarnaast is een dashboard afgesproken om de voortgang van de acties van het Actieplan inzichtelijk te maken.
Dit dashboard is geen verantwoordingsinstrument, maar een leidraad voor het gesprek over de aanpak van dakloosheid. Voor het ministerie van VWS was het een voorwaarde om de extra middelen voor de aanpak via een decentralisatie-uitkering aan gemeenten toe te kennen. (Een wens van gemeenten omdat het alternatief, namelijk het werken met een specifieke uitkering, veel meer verantwoording vraagt.
Het vullen van het Dashboard gebeurt door de regioadviseurs van de VNG op basis van gesprekken met de centrumgemeenten/regio's. Deze gemeenten worden hier zo spoedig mogelijk voor benaderd. Het streven is om eind dit jaar het Dashboard operationeel te hebben.
Besluiten over het overboeken van middelen naar gemeenten worden in de septembercirculaire of de meicirculaire bekend gemaakt. Het eerste moment voor het extra budget voor de aanpak van dakloosheid is dus mei 2024. Dit betreft het toevoegen van €55 miljoen aan de decentralisatie-uitkering. Het ministerie van BZK moet de aanvraag voor een decentralisatie-uitkering formeel ook nog toetsen en goedkeuren. Ten slotte moet het ministerie van VWS nog besluiten over een vervolg op de pilot EU-migranten, dat besluit valt na een tussenevaluatie in december.
We realiseren ons hoe lastig het is om plannen te maken en in gang te zetten zonder dat het budget daarvoor daadwerkelijk in de gemeentecirculaire zijn aangekondigd. Conclusie voor nu is dat alles erop wijst dat de gereserveerde middelen ook daadwerkelijk beschikbaar komen.
Behalve het Dashboard is er behoefte aan een kwantitatieve monitor om het aantal daklozen te meten. Daarvoor bestaat al jaren een monitor van het CBS, die alleen een landelijk beeld biedt. De monitor geeft op basis van enkele databestanden een schatting van het aantal daklozen tussen 18 en 65 jaar. Op 27 september verschenen de laatste cijfers met een beeld van de situatie per 1 januari 2022. Daaruit blijkt een lichte daling, maar veel signalen uit de praktijk laten het tegenovergestelde beeld zien.
Vanwege de beperkingen van deze monitor hebben VWS en VNG de opdracht gegeven om een nieuwe monitor in te richten. Dat doen we wel samen met het CBS. Gemeenten en aanbieders van maatschappelijke opvang moeten die monitor vullen. Het plan is om in 2024 een eerste uitvraag te doen. Momenteel onderzoeken we welke informatie precies beschikbaar is. Uiteindelijk willen we een landelijk én een regionaal beeld krijgen van hoeveel mensen dakloos zijn.
Naast de kwantitatieve monitor is er ook het tellingsonderzoek volgens de ETHOS Light-systematiek. Op 16 mei deden 96 organisaties mee aan de eerste ETHOS-telling. De telling geeft inzicht in de omvang en aard van dakloosheid in 12 gemeenten in de regio Noordoost-Brabant, met Oss en ’s-Hertogenbosch als centrumgemeenten. Kansfonds en Hogeschool Utrecht hebben de uitkomsten toegelicht in een webinar dat terug is te zien via YouTube. In 2024 zullen 55 gemeenten deelnemen aan de volgende telling.
