"Zo’n 10 jaar geleden heeft de Rijksoverheid als nationale doelstelling gesteld dat in 2020 6.000 megawatt (MW) moet worden opgewekt door windmolens op land. In deze studie kijkt het PBL vanuit een ruimtelijk perspectief terug op hoe dit beleid heeft doorgewerkt in concrete windparkprojecten. Wat kunnen we leren van deze ervaringen? En hoe kunnen de lessen gebruikt worden bij de uitvoering van het huidige beleidsproces, bijvoorbeeld het Klimaatakkoord, de Regionale Energiestrategieën en de Nationale Omgevingsvisie?"
Belangrijkste conclusie uit deze ex-post evaluatie is dat de overgang naar een duurzame energievoorziening een dubbele opgave is: enerzijds de opgave om de nationale doelstelling van meer duurzame energie te realiseren in Nederland en tegelijkertijd de opgave om duurzame energie een betekenisvolle plek te geven in de dagelijkse leefomgeving van mensen. Wil de energietransitie op de lange duur succesvol zijn, dan zijn beide opgaven belangrijk en verdient inpassing in de ruimtelijke leefomgeving meer beleidsaandacht. Hoe wordt duurzame energie een dagelijks, vanzelfsprekend en betekenisvol onderdeel van onze leefomgeving?
Rol voor alle overheidslagen
In deze studie zijn de ervaringen van de Rijksoverheid en 4 provincies (Friesland, Drenthe, Noord-Holland en Zuid-Holland) met het maken van beleid voor wind-op-land en het uitvoeren van windprojecten vergeleken. Daaruit blijkt dat de dubbele opgave geldt voor alle overheidslagen in Nederland; op alle overheidsniveaus moet de discussie worden gevoerd over de plek (letterlijk en figuurlijk) die duurzame energie in de leefomgeving zal gaan innemen, en over de manier waarop de gebruikers van deze leefomgeving bij deze veranderingen kunnen worden betrokken. Over het algemeen lijken hogere overheden zich verantwoordelijker te voelen voor de eerste opgave (duurzame energievoorzieningen) dan voor de tweede (goede ruimtelijke inpassing en begrip), terwijl bij lagere overheden meer oog is voor lokale omstandigheden.
Ruimtelijke kwaliteit
Hoewel de doelstelling voor wind-op-land voornamelijk vanuit het energie- en klimaatprogramma werd bepaald, vindt de uitvoering in belangrijke mate plaats via de ruimtelijke ordening. Ruimtelijke ordening is meer dan een middel om ruimte te vinden voor wind-op-land; het betreft een evenwichtige afweging van alle belangen, waaronder duurzame energie.
Centraal staat de vraag: hoe organiseren we de maatschappelijke afweging van wat de beste functie is op deze specifieke plek? Gemeenschappen moeten daarbij zelf een eigen verhaal kunnen ontwikkelen over de plaats die duurzame energie in de gemeente of regio kan innemen. In dit verband is het voornemen om via regionale energiestrategieën (RES) te komen tot afspraken over de realisering van duurzame energie een goede aanzet. Dit vereist wel een bredere procesaansturing dan louter via projecten, omdat de weging met betrokkenen besproken moet worden.
---
Wind-op-land: lessen en ervaringen
De implementatie van windenergie op land vindt plaats via het systeem van de ruimtelijke ordening. Doel van de ruimtelijke ordening is kortweg om zo goed mogelijk de juiste functie op de juiste plek te krijgen op een legitieme en zorgvuldige manier. Het gaat erom een gedegen afweging te maken tussen private belangen en het algemeen belang, waarbij de beperkte hoeveelheid ruimte en de onomkeerbaarheid van veel ingrepen een belangrijk rol spelen. Het onderzoek bestaat uit een bureaustudie gebaseerd op geschreven bronnen en interviews.
In dit onderzoek reflecteert het PBL op de implementatie van windenergie-op-land van de afgelopen 10 jaar. We vergelijken de ervaringen van de Rijksoverheid en 4 provincies Noord-Holland, Zuid-Holland, Drenthe en Friesland bij het maken van beleid voor wind-op-land en het uitvoeren van windprojecten. In de afgelopen 10 jaar hebben alle provincies waardevolle ervaringen opgedaan met welke ruimtelijke strategieën goed en welke minder goed hebben gewerkt bij de implementatie van windenergie-op-land. Tot slot hebben wij 4 buitenlandse casestudies uitgevoerd om de Nederlandse situatie te spiegelen.
Tot nu toe wordt dit vraagstuk primair geëvalueerd vanuit de klimaat- en energiedoelstellingen, meestal uitgedrukt in het gerealiseerde opgesteld vermogen tot 2020. Als bijdrage aan het maatschappelijk debat en de huidige beleidsvorming draaien wij het perspectief om, met een beschouwing van de implementatie van windenergie die uitgaat van het ruimtelijk perspectief.
Hoewel deze studie een ex-post karakter heeft, biedt hij wel aanknopingspunten voor de discussie over huidig en toekomstig beleid.
Auteur(s)
David Evers, Pia Nabielek en Joost Tennekes
Rapportnr.
3379
Publicatiedatum
27-06-2019
Pagina's
155
