Op het gebied van plannen maken, zoals bestemmingsplannen en visies, zijn veel gemeenten bijna 100 procent afhankelijk van stedenbouwkundige bureaus. Dit geldt ook voor de opbouw van het nieuwe omgevingsplan. Dit is vooral bij gemeenten onder de 100.000 inwoners het geval. Dat is een groot deel van de gemeenten in Nederland. Stedenbouwkundige bureaus bepalen in feite de ruimtelijke inrichting en de plannen in Nederland, niet de gemeente.
Is dat erg? Ja, ik vind van wel. Bij afdelingen Ruimtelijke ordening werken meestal hoogopgeleide medewerkers. De meesten hebben een HBO of WO-opleiding voltooid, zijn planoloog, beleidsmedewerker RO of jurist. Die zijn een groot deel van hun uren kwijt aan het controleren van andermans werk, zoals plannen of adviezen van stedenbouwkundige bureaus of andere adviesbureaus.
Dat controleren, heen-en-weer-mailen, en wéér controleren, kost heel veel tijd. Tijd die een medewerker bij de gemeente zelf ook aan plan kan besteden. De meeste medewerkers werken onder hun niveau.
Al dat uitbesteden is zo’n 13 jaar geleden begonnen, bij de kabinetten Rutte. De marktwerking deed zijn intrede bij gemeenten, maar ook bij tal van andere overheidsorganisaties. Ik heb het zelf meegemaakt, ik heb bij meer dan dertig gemeenten op RO-afdelingen gewerkt. Alles moest flex en overgelaten worden aan de markt.
Wat ik ervan geleerd heb: teveel inhuur is niet goed, en ook niet te lang. Ja, bij een piek of specifieke kennis, maar niet bij de core-business van de gemeente: ruimtelijke ordening, plannen en visies maken. Bij veel gemeenten is door al het uitbesteden veel kennis verdwenen. Ze zijn hol van binnen.
Deze tijd vraagt een andere gemeente. Sterke gemeenten, met medewerkers die zelf weer nadenken over de ruimtelijke indeling, aantallen woningen, klimaat, het omgevingsplan, enz. Gemeenten die regie voeren, de lijnen uitzetten en niet alles maar slap uitbesteden. Dat kan echt niet meer.
Mag er dan niets meer uitbesteed worden? Natuurlijk wel, maar het evenwicht is nu helemaal zoek. De vicieuze cirkel moet nu doorbroken worden. Terug naar evenwicht, trek het infuus eruit. Het nieuwe omgevingsplan is een mooie start om te beginnen om weer zelfvoorzienend te worden.
Een nieuw omgevingsplan opbouwen begint met kleine stappen, zelf ervaren en nadenken. ‘Geen tijd’ is geen excuus: met 3 uurtjes per week kom je al een heel eind. Niet door alles lui uit te besteden. Het begint met opleiding en investeren in kwalitatief goede ambtenaren. Zo wordt de gemeente ook weer een aantrekkelijke werkgever voor jonge mensen.
Want zeg nou zelf, heb jij 4 jaar gestudeerd om andermans werk te controleren? Nee toch?
