Overheden zijn zich steeds meer bewust van de veranderingen die gepaard gaan met de invoering van de Omgevingswet. Zij zien deze veranderingen als een vervolg op al ingezette ontwikkelingen, maar de wet legt de lat wel hoger. Bijna alle partijen zijn inmiddels gestart met nadenken over de implementatie van de wet binnen de eigen organisatie. Het betreft naast een verandering van cultuur ook belangrijke werkprocessen, waar overheden en niet-overheden voor zichzelf nog een grote opgave zien liggen. Dit zijn een paar conclusies uit het impactonderzoek onder bestuurders, ambtenaren, burgers en ondernemers.
De Omgevingswet betekent naar verwachting een ingrijpende verandering voor ambtenaren, burgers en ondernemers en zal ook effect hebben op de bestuurlijke praktijk. Het onderzoek is gehouden om te verkennen hoe organisaties de impact van de wet ervaren en of zij al aan de slag zijn gegaan met de implementatie. De aanbevelingen uit de impactanalyse worden gebruikt om de nadere wet- en regelgeving en de implementatie verder vorm te geven.
Gemeenten zien
cultuurverandering
als prioriteit
Gemeenten zijn inmiddels gewend aan cultuurveranderingen, maar verwachten wel dat de voorbereiding op de eisen van de Omgevingswet een grote inspanning vraagt. Integraal werken en de invulling van bestuurlijke afwegingsruimte die groter wordt met de wet, zijn grote uitdagingen. Niet voor alle activiteiten is straks een vergunning nodig. De informatie over de wijzigingen in een buurt die zonder vergunning plaatsvinden, zal de gemeente op een andere manier moeten krijgen. De verandering van de regels is voor gemeenten niet het grootste issue maar wel het werken in de geest van de wet. Gemeenten zien verder mogelijkheden om via het Digitaal Stelsel Omgevingswet informatie te delen, ook met inwoners en ondernemers. Ze verwachten echter dat dit niet gaat leiden tot minder behoefte aan advies.
Omgevingsdiensten vragen aandacht voor lokaal maatwerk
Er bestaan grote verschillen tussen omgevingsdiensten, qua opzet en takenpakket en ook hoe zij de impact ervaren. Uitdaging is niet zo zeer het werken met de wet, maar meer het goed samenwerken met gemeenten en provincies (opdrachtgevers) en het leveren van kwaliteit in dienstverlening. De rol van de omgevingsdiensten bij de invoering zal worden bepaald door het bevoegd gezag als opdrachtgever: provincie en gemeenten. Een belangrijk thema in de Omgevingswet is het creëren van lokale afwegingsruimte. De omgevingsdienst heeft te maken met één provincie en meer gemeenten als opdrachtgever. Dit betekent mogelijk meer invullingen en interpretaties van de lokale afwegingsruimte. Dit kan op gespannen voet staan met beheersing van kosten en efficiëntie.
Provincies hameren op samenwerking in de keten
Provincies zien de wet als een logische vervolgstap in het integraal gebiedsgericht en zaakgericht werken. De grootste zorgen en onduidelijkheden zijn er over de invulling van de bestuurlijke afwegingsruimte. Welke afwegingsruimte komt er nu 'echt' in de AMvB's? En hoe gaan de verschillende overheden, inclusief de eigen provincie, daarmee om? Samenwerken in de keten is cruciaal om de wet te laten slagen. Dit vraagt eerder om een cultuur- dan een organisatieverandering. Daarnaast worden de digitalisering en informatievoorziening als een belangrijk onderdeel van de stelselherziening genoemd, maar ook als complexe, grote uitdagingen met risico's en kosten.
Waterschappen: ontwikkelingen versterken door Omgevingswet
De Omgevingswet vergroot de helderheid en inzichtelijkheid van het omgevingsrecht. Waterschappen ondersteunen de Omgevingswet en zien het als een kans om al ingezette ontwikkelingen te versterken, zoals zaakgericht en gebiedsgericht werken en accountmanagement. In de komende periode gaan waterschappen aan de slag met het implementatieproces. Er wordt onder meer in kaart gebracht wat de consequenties van de Omgevingswet zijn voor werkprocessen en competenties van medewerkers. Wel zijn er zorgen over de ICT: zijn de voorzieningen op tijd klaar, wie ontwikkelt wat en wat zijn de kosten?
Rijkspartijen zien niet allemaal de impact van de wet
De zeven departementen die te maken krijgen met de Omgevingswet, ervaren een beperkte impact. Er moet wel duidelijkheid komen over invulling van de stelselverantwoordelijkheid en er moeten afspraken worden gemaakt over gezamenlijke aanpak van de implementatie. Het ontwikkelen van de nationale omgevingsvisie en integraal beleid vragen nog veel aandacht. De uitvoerende diensten van het Rijk, zoals Rijkswaterstaat en de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland, ervaren wel een grote impact, vooral op het gebied van werkprocessen, inzet van medewerkers en digitalisering.
Bedrijfsleven zien voordelen van de wet
Individuele bedrijven zijn nog niet goed op de hoogte van de invloed van de Omgevingswet op hun werk; de brancheverenigingen zijn dat wel. Vooral grote complexe bedrijven lijken baat te hebben bij de wet: zij krijgen beter overzicht. Voorwaarde is dat de digitalisering goed is geregeld. Bedrijven geven aan weinig aanpassingen in de eigen organisatie te voorzien. Zij vinden vooral cultuurverandering bij de overheid van belang.
Het rapport
De impactanalyse bevat concrete conclusies en aanbevelingen per overheid. Maar in het onderzoek zijn ook de gevolgen voor de organisatie, werkprocessen, medewerkers, informatie en ICT en planning in kaart gebracht.
Het rapport met de resultaten van de
verkennende impactanalyse
per thema en per doelgroep kunt u hier vinden.
Bestanden
