De coronacrisis heeft nu ook verregaande impact op parochies en kerkgemeenten in Nederland. Door dalende inkomsten verslechtert de financiële situatie in rap tempo en worden zij steeds vaker gedwongen om één of meerdere kerken te verkopen. In de laatste vier jaar zijn al ongeveer 400 gebedshuizen verkocht en dat aantal loopt de komende jaren snel op.
Het zijn vooral de Rooms-Katholieke kerken die te koop komen. Het bezoekersaantal daalt hier al jaren hard en daarnaast zijn de inkomsten uit collecten, huwelijken en andere evenementen na de corona-uitbraak voor een groot deel weggevallen. De Actie Kerkbalans die traditioneel in januari via een huis-aan-huiscollecte plaatsvindt, werd dit jaar door de lockdown veel meer online gehouden. Het is de vraag of dat dezelfde opbrengst oplevert.
De verkoopopbrengst van een kerk loopt sterk uiteen en is voor een groot deel afhankelijk van de locatie van het gebouw. De gemiddelde verkoopprijs ligt op ongeveer 500.000 euro en dat is 923 euro per vierkante meter. In krimpregio’s betalen kopers veel minder en hebben zij er maar 542 euro per vierkante meter voor over. In de gebieden met een bevolkingsgroei boven de 5% is dat bedrag ruim twee keer zo veel: 1.193 euro.
De Baptistenkerk Haarlem wisselde in 2018 voor 2,1 miljoen euro van eigenaar en is daarmee de duurste kerk van het land. De koper betaalde 2.589 euro per vierkante meter. Het kerkgebouw kreeg een nieuw leven als evenementenlocatie. De goedkoopste kerk is de Evangelisch Lutherse Kerk in Stadskanaal en leverde 35.000 euro op oftewel maar 61 euro per vierkante meter. Dit gebouw is getransformeerd in woningen.
“Het is een goede ontwikkeling dat overtollige kerken worden verkocht en getransformeerd,” zegt Eric Annaert, hoofd maatschappelijk vastgoed. “Alleen kunnen parochies en kerkgemeenten er vaak veel meer uithalen. Nu gaat het vaak om een eenmalige opbrengst met beperkt effect op de structurele verlaging van de onderhoudskosten, terwijl het zo’n emotioneel beladen beslissing is.”
Het is voor parochies en kerkgemeenten belangrijk om te zoeken naar doorlopende inkomsten waarmee zij hun strategisch belangrijke kerken kunnen onderhouden. Een voorbeeld is de Pax Christikerk in Den Haag. Daar is de grond naast de kerk verkocht aan een vastgoedontwikkelaar die op deze plek een appartementencomplex heeft gebouwd. Van deze opbrengsten is vervolgens het kerkgebouw gerenoveerd. Ook is er een sociaal centrum ingericht dat omwonenden, andere geloofsgemeenschappen en organisaties van de kerk kunnen huren om samen te komen.
“Het was een slimme zet om deze grond te verkopen en een deel van het gebouw te verhuren”, zegt Annaert. “Nog beter zou het zijn om de grond in erfpacht uit geven en een aantal appartementen zelf te kopen. Op die manier ontstaat een duurzame inkomstenbron en kan zo veel mogelijk religieus erfgoed worden behouden voor Nederland.”
