De kans op een stalbrand is klein. Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) concludeerde in 2019 dat die kans ongeveer 1 op 1000 is bij varkens-, pluimvee- of rundveehouderijen. Maar als er een brand is dan is dat verschrikkelijk voor alle betrokkenen en de dieren. Een brand is voor veel veehouders en hun familie, medewerkers en hulpverleners een traumatische ervaring.
Daarom werken LTO Nederland, de Dierenbescherming, het Verbond van Verzekeraars, Brandweer Nederland en de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV) gestructureerd samen in het Actieplan Brandveilige Veestallen 2018 – 2022. Op deze manier worden kennis, ervaring en ambitie gedeeld. Hoewel stalbranden misschien wel nooit volledig tot het verleden gaan behoren, hebben wij de ambitie om de stallen brandveiliger te maken. Iedere stalbrand is er immers één te veel.
Onderdeel van het actieplan is de publicatie van de cijfers over stalbranden. Brandweer Nederland en het Verbond van Verzekeraars (via Stichting Salvage) houden een registratie bij van het aantal stalbranden, dierlijke slachtoffers en de oorzaak voor zover deze te achterhalen was. Tegenwoordig worden alle branden van of in dierverblijven van alle diersoorten, hobbymatig en/of bedrijfsmatig, geregistreerd.
Brandweer Nederland stimuleert de brandweerregio’s stalbranden zorgvuldig te onderzoeken. Steeds meer regio’s geven hier gevolg aan. Brandweer Nederland werkt aan een landelijke eenduidige manier van onderzoek en registratie van (stal)branden zodat er betere conclusies kunnen worden getrokken. Dit gaat in 2020 van start, waarbij er per kwartaal gerapporteerd zal worden.
Figuur 1. Totaal aantal geregistreerde stalbranden en dierlijke slachtoffers 2014-2019
Helaas is van ongeveer 50% van de branden de oorzaak onbekend. Oorzaken zijn niet altijd te vinden, bijvoorbeeld vanwege de hevigheid van een brand of omdat er vanwege de aanwezigheid van asbest een onderzoek wordt gedaan. Elektra is door de jaren heen een belangrijke oorzaak van brand. De meeste dierlijke slachtoffers vielen in 2019 bij brand als gevolg van brandstichting.
In 2018 en 2019 is bij alle pluimvee- en varkensstallen en bij alle kalverstallen met veel apparatuur een elektrakeuring uitgevoerd en zijn eventueel geconstateerde tekortkomingen verholpen. Deze keuringen dringen het risico op kortsluiting, de belangrijke oorzaak van stalbranden, terug en leiden tot meer bewustzijn bij de veehouders.
In 2019 is richting geiten- en melkveehouders extra aandacht besteed aan hooibroei, omdat dit regelmatig voorkomt. Verder is in 2019 een onderzoekskalender vastgesteld, met daarin onder andere nader onderzoek naar brandoorzaken en warmte- en rookdetectie in technische ruimten. Ook worden ervaringen van branden meegenomen.
In 2020 wordt nader gekeken hoe om te gaan met brandstichting. Dit is een oorzaak die beangstigend is en waar nauwelijks iets tegen gedaan kan worden. In het actieplan is verder afgesproken dat LTO samen met Brandweer Nederland 75 voorlichtingsbijeenkomsten voor agrariërs in heel Nederland gaat geven.
‘Wij blijven vol inzetten op bewustwording’, zegt Roelf Knoop namens Brandweer Nederland als reactie op de jaarcijfers 2019. ‘Daar valt nog steeds de grote winst te behalen. Voorkomen is beter dan genezen. Daarom participeren we actief bij de regionale voorlichtingsbijeenkomsten en hebben een nieuwe actuele folder gemaakt met praktische informatie voor boeren. Dat wordt gewaardeerd.’
De aanpak van stalbranden is er een van gedeelde verantwoordelijkheid. Knoop: ‘Samen met de Dierenbescherming, ministeries, het Verbond van Verzekeraars en LTO willen we het aantal stalbranden en dierlijk leed verminderen. Wat we samen kunnen doen, doen we samen. Iedereen natuurlijk vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid. Maar het is geen gemakkelijke opgave. Dat vijftig procent van de oorzaken onbekend is, stemt ons ook niet tevreden, maar daar zijn natuurlijk wel redenen voor. Bij stalbranden waarbij asbest wordt aangetroffen, doen we geen onderzoek. Soms zijn de branden ook zo fel en hevig, dat we de oorzaak niet kunnen vinden. Maar feiten en cijfers blijven belangrijk. Hoewel een betere registratie niet tot minder dierenleed leidt, geeft het ons wel inzicht. De brandonderzoekers in het land hebben hierbij een belangrijke rol.’
De aanpak van stalbranden raakt meerdere kanten. ‘Het blijft een politieke discussie. Vinden we het als maatschappij acceptabel dat er honderdduizenden kippen of duizenden varkens in een megastal worden gehouden? Op het moment dat er brand uitbreekt, is er vaak geen houden meer aan. Stallen zitten vol met bedrading, elektriciteit en verlichting en de wanden zijn afgedekt met isolatiemateriaal. Er is stofvorming en één vonkje kan een brand veroorzaken. De impact hiervan is groot en de mogelijkheden voor ons als brandweer bij een brand zijn beperkt.’
Overigens hoop ik ook dat het onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (Stalbranden in de veehouderij) ons nieuwe inzichten gaat geven waarmee we ons actieplan verder kunnen aanscherpen zodat het aantal stalbranden en dierlijke slachtoffers sterk daalt.’
