Nederland staat voor omvangrijke ruimtelijke opgaven, zoals de woningbouwopgave, de energietransitie en de omslag naar kringlooplandbouw. Bieden de nieuwe nationale kaders van Omgevingswet en Nationale Omgevingsvisie genoeg houvast om die opgaven aan te pakken? Hoe kunnen overheden de vereiste ruimtelijke keuzes maken en op welke bestuurslaag, om zo tot resultaat te komen? Deze vragen staan centraal in het advies Sturen op ruimte dat de Rli is gestart.
In het advies richt de raad zich specifiek op de samenwerking tussen en binnen overheden, en samenwerking van overheden met private en maatschappelijke partners. Andere belangrijke onderwerpen bij dit advies zijn de betrokkenheid van bewoners bij sturen op ruimte en de uitvoeringskant: hoe kunnen beleid en uitvoering beter met elkaar verbonden worden?
De Rli verwacht het advies eind 2021 uit te brengen.
Aanleiding en adviesvraag
Het nationale beleid en de regels voor de fysieke leefomgeving in Nederland zijn sterk in beweging. De afgelopen jaren is gewerkt aan de Omgevingswet, die naar verwachting in januari 2022 in werking treedt. Daarop vooruitlopend is najaar 2020 de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) gepubliceerd, waarmee de rijksoverheid richting wil geven aan grote opgaven. Die grote opgaven vragen om keuzes, zowel op nationaal als op regionaal schaalniveau, omdat niet alles overal kan en niet alles overal past. Sommige ruimteclaims zijn strijdig met andere, zoals bij zonneweides als verdienmodel voor boerenbedrijven en de voorkeur in de NOVI voor zonnepanelen op daken. Bovendien moet geborgd worden dat de optelsom van de keuzes in de regio’s het beoogde resultaat oplevert voor Nederland als geheel. Dit roept de vraag op of de nieuwe nationale kaders voldoende houvast bieden bij de urgente keuzes en het aanpakken van de ruimtelijke opgaven waar Nederland voor staat. Voor de Rli is dit aanleiding om een advies te starten over sturen op ruimte.
Bieden de nieuwe nationale kaders voldoende houvast aan alle actoren om tot een voortvarende en zorgvuldige aanpak te komen van de ruimtelijke opgaven waar Nederland voor staat? Hoe kunnen overheden de vereiste ruimtelijke keuzes maken en op welke bestuurslaag, om zo tot resultaat te komen?
Daarbij worden de volgende deelvragen gesteld:
Hoe kan de resultaatgerichte samenwerking tussen en binnen bestuurslagen goed worden vormgegeven, zodat keuzes kunnen worden gemaakt?
Hoe kan de samenwerking van overheid met private/maatschappelijke partners goed worden vormgegeven?
Hoe kunnen burgers/bewoners het beste in stelling worden gebracht?
Hoe te sturen op uitvoering? Hoe kunnen beleid en uitvoering beter met elkaar verbonden worden?
Het advies concentreert zich op de proceskant van ruimtelijke ordening (sturing, governance). Dit kan echter niet plaatsvinden zonder een voorafgaande analyse van het vraagstuk van de ruimtelijke keuzes. Het gaat daarbij om verschillende aspecten: worden de keuzes gemaakt, zijn het er te veel of te weinig, wat leveren de keuzes op (optelsom van regionale keuzes voor het totaal van Nederland, voor het landschap), wordt op het resultaat getoetst?
