Een groot aantal voorschriften over het (ver)bouwen, gebruiken en slopen van gebouwen en andere bouwwerken is samengevoegd in het Bouwbesluit 2012. Het Bouwbesluit 2012 is in de plaats gekomen van het Bouwbesluit 2003, de daarbij behorende ministeriële regeling, het Gebruiksbesluit en een aantal voorschriften uit de gemeentelijke bouwverordeningen. Het bevat ook enkele nieuwe voorschriften.
Door: Ronald Bauwens
Een groot aantal voorschriften over het (ver)bouwen, gebruiken en slopen van gebouwen en andere bouwwerken is samengevoegd in het Bouwbesluit 2012. Het Bouwbesluit 2012 is in de plaats gekomen van het Bouwbesluit 2003, de daarbij behorende ministeriële regeling, het Gebruiksbesluit en een aantal voorschriften uit de gemeentelijke bouwverordeningen. Het bevat ook enkele nieuwe voorschriften.
Eén van de grote wijzigingen die met Bouwbesluit 2012 zal worden doorgevoerd, is het feit dat bij verbouw geen ontheffing meer nodig zal zijn van het bevoegd gezag. De verbouwvoorschriften zijn geconcretiseerd, waarbij het begrip 'rechtens verkregen niveau' is opgenomen. Dit is bijvoorbeeld interessant voor functiewijzigingen van bestaande gebouwen.
Het Bouwbesluit 2012 is opgebouwd uit nieuwbouwvoorschriften en voorschriften voor bestaande bouw. De nieuwbouwvoorschriften gelden voor nieuw te bouwen bouwwerken en ook voor te verbouwen bouwwerken. Voorheen golden bij verbouw altijd de nieuwbouweisen en kon het bevoegd gezag besluiten dat hiervan mocht worden afgeweken. Nu kan een initiatiefnemer aan de hand van de verbouwvoorschriften bepalen aan welke regels moet worden voldaan.
Van geheel vernieuwen (of vervangende nieuwbouw) is sprake als een bouwwerk bijvoorbeeld tot op de fundering wordt gesloopt en vervolgens herbouwd. De herbouw hoeft hierbij niet identiek te zijn aan het oorspronkelijke gebouw.
Bij gedeeltelijk vernieuwen wordt een gedeelte van een bouwwerk gesloopt en vervolgens herbouwd. Ook verbouw na sloop met behoud van het casco is gedeeltelijk vernieuwen (hoog niveau renovatie). Ook hierbij geldt dat de gedeeltelijke herbouw niet identiek hoeft te zijn aan het gesloopte gedeelte.
Veranderen betreft een aanpassing van (een gedeelte van) een bouwwerk zonder dat de contouren van het bouwwerk worden gewijzigd.
Vergroten is een aanpassing van een bouwwerk waardoor de omvang toeneemt, met als gevolg dat de contouren van het bouwwerk worden gewijzigd.
In Bouwbesluit 2012 zijn voor verbouw de volgende niveaus voor de grenswaarden gegeven:
het niveau voor nieuwbouw;
het rechtens verkregen niveau;
een specifiek niveau;
Bij renovatie is sprake van een bestaande situatie die in bepaalde omvang wordt gewijzigd, verbeterd en/of veranderd. Onder Bouwbesluit 2003 was de basisregel dat ook een verbouwing aan de actuele nieuwbouweisen wordt getoetst en dat er daarbij een mogelijkheid is om een ontheffing aan te vragen indien niet aan een nieuwbouwvoorschrift kan worden voldaan. De beslissing over de ontheffing werd genomen door het bevoegd gezag.
In Bouwbesluit 2012 zijn er voor nagenoeg alle voorschriften specifieke verbouwvoorschriften opgenomen. Er geldt dan voor een verbouwing geen nieuwbouwniveau meer en er is geen noodzaak meer voor een ontheffingsverzoek aan het bevoegd gezag. Het omschreven verbouwniveau is het niveau wat over het algemeen aangehouden mag worden bij alle vormen van verbouw (beperkte renovatie, uitbouw, aanbouw, functiewijziging, etc.). Soms is dit een heel concreet vast gelegd niveau (zoals voor de constructieve sterkte, de brandwerendheid van draagconstructies, de brandwerendheid tussen twee ruimten, de vrije hoogte van ruimten en de thermische isolatie), maar veelal is het verbouwniveau omschreven als het "rechtens verkregen niveau".
Aan welke regels bij verbouw moet worden voldaan is vastgelegd in artikel 1.12 van het Bouwbesluit 2012. Uitgangspunt is dat bij een verbouwing voldaan moet worden aan de nieuwbouwvoorschriften, tenzij in de desbetreffende afdeling anders is aangegeven. In de eerste paragraaf van veruit de meeste afdelingen van het Bouwbesluit 2012 zijn onder het kopje 'verbouw' - voorschriften opgenomen waarmee het vereiste minimum verbouwniveau voor het desbetreffende aspect is aangegeven. Het betreft in een aantal gevallen een specifiek niveau, dat tussen het niveau voor nieuwbouw en het niveau voor bestaande bouw ligt, maar in de meeste gevallen is verwezen naar het rechtens verkregen niveau.
Een uitzondering wordt gemaakt voor hoofdstuk 6, installaties. Voor dat hoofdstuk is generiek aangegeven dat bij volledig vernieuwen (vervangen of nieuw aanbrengen) van een installatie moet worden uitgegaan van het nieuwbouwniveau en bij het gedeeltelijk vernieuwen of veranderen of het vergroten van een installatie moet worden uitgegaan van het rechtens verkregen niveau. In de afdelingen van dat hoofdstuk zijn dus geen aparte verbouwvoorschriften opgenomen. Bij het veranderen of uitbreiden van een bestaande installatie moet de verandering of uitbreiding ten minste dezelfde kwaliteit hebben als de bestaande installatie. Natuurlijk moet de installatie ook hier ten minste voldoen aan de voorschriften voor bestaande bouw.
Het begrip
"rechtens verkregen niveau"
is in Bouwbesluit 2012 van groot belang bij verbouw. De vergelijkbare (niet gedefinieerde) term in Bouwbesluit 2003 was dit niet. Bovendien is de betekenis van dit begrip fundamenteel veranderd ten opzichte van de vergelijkbare term in Bouwbesluit 2003. Het rechtens verkregen niveau is in Bouwbesluit 2012 gedefinieerd als:
"Het niveau dat een gevolg is van de toepassing op enig moment van de relevante op dat moment van toepassing zijnde technische voorschriften en dat niet lager ligt dan het niveau van de desbetreffende voorschriften voor een bestaand bouwwerk en niet hoger dan het niveau van de desbetreffende voorschriften voor een te bouwen bouwwerk".
Met andere woorden kun je zeggen dat het kwaliteitsniveau bij een rechtmatig gebouwd bouwwerk:
niet vermindert door de verbouw;
het eindresultaat niet onder het minimum niveau voor bestaande bouw dan wel het specifieke minimum niveau voor verbouw ligt;
Met het voldoen aan de voorschriften die gelden voor verbouw, dus vrijwel altijd aan het rechtens verkregen niveau, is aan Bouwbesluit 2012 voldaan. Dit is dan ook het grote verschil met Bouwbesluit 2003, waarbij als niet aan de nieuwbouwvoorschriften is voldaan altijd een ontheffing van het bevoegd gezag nodig is. Bij toepassing van Bouwbesluit 2012 is bij een verbouw nooit meer een ontheffing nodig.
Sterker nog: in Bouwbesluit 2012 is ook de mogelijkheid tot het verlenen van ontheffing geschrapt. De verbouwvoorschriften geven een concreet niveau aan waaraan moet worden voldaan. Als aan dit niveau is voldaan kan voor de verbouw de omgevingsvergunning voor het bouwen niet worden geweigerd.
Verder is er in enkele voorschriften een specifiek niveau opgenomen voor bijvoorbeeld:
de sterkte van een bouwconstructie (niet bij brand), waarbij in plaats van het rechtens verkregen niveau, NEN 8700 geldt;
de WBDBO ter beperking van uitbreiding van brand, waarvoor niet de ondergrens voor bestaande bouw (die 20 minuten is) geldt, maar ten minste 30 minuten moet worden aangehouden;
de thermische isolatie van een verwarmd gebouw, waarvoor een ondergrens van ten minste 1,3 m2·K/W moet worden aangehouden voor delen die geen ramen, deuren, kozijnen of daarmee vergelijkbare constructie-onderdelen zijn.
Voor de verbouwing van een monument gelden in beginsel ook de voorschriften voor een verbouwing. Op grond van artikel 1.13 van Bouwbesluit 2012 blijft een voorschrift voor een verbouwing echter buiten beschouwing als aan de omgevingsvergunning een voorschrift is verbonden dat afwijkt van het desbetreffende voorschrift. Het voorschrift dat aan de omgevingsvergunning verbonden is, komt hiervoor dan als het ware in de plaats. Dit betekent bijvoorbeeld concreet dat als het belang van monumentenzorg zich tegen een wijziging van een constructieonderdeel verzet, dit via een voorschrift dat is verbonden aan de omgevingsvergunning voor het verbouwen van een monument kan worden verboden.
Bij functiewijziging van een gebouw, dat na functieverandering voldoet aan de voorschriften voor bestaande bouw voor de nieuwe gebruiksfunctie, kan worden gewijzigd in die functie zónder dat hoeft te worden verbouwd. Wordt een school gebruikt als woning dan mag je dus afgezien van eventuele belemmeringen in het bestemmingsplan in die voormalige school gaan wonen zonder dat er vanuit het Bouwbesluit 2012 nadere voorschriften worden gesteld.
Bij functiewijziging beschouw je het gebouw vanuit de nieuwe gebruiksfunctie. Voldoet het gebouw aan de voorschriften voor bestaande bouw van die nieuwe gebruiksfunctie dan kan je het gebouw ook als zodanig gaan gebruiken. Voldoet een gebouw niet aan de voorschriften voor bestaande bouw dan zal er verbouwd moeten worden voordat het nieuwe gebruik mag starten. En dan pas komen de eventuele vergunningplicht voor bouwen en de verbouwvoorschriften weer om de hoek kijken. Het is een misverstand dat het gebouw bij functieverandering, dus ook bij transformatie, per definitie vergunningplichtig is als het gaat om bouwen en aan de nieuwbouwvoorschriften voor de nieuwe gebruiksfunctie moet voldoen.
Bij functiewijziging moet dus eerst worden bezien of het gebouw voldoet aan het niveau bestaande bouw voor de nieuwe functie. Voldoet het gebouw hier niet aan of men wil om andere redenen veranderingen aanbrengen aan het gebouw, dan zijn de verbouwvoorschriften uit het Bouwbesluit van toepassing op die (ver)bouw-ingreep. Die gedeelten van het gebouw die niet veranderen hoeven niet te voldoen aan de verbouwvoorschriften uit het Bouwbesluit (die delen worden immers niet verbouwd!). Het gedeelte van het gebouw dat niet verandert moet wel minimaal voldoen aan de voorschriften voor bestaande bouw voor de nieuwe gebruiksfunctie. Uiteraard is het de bedoeling dat bij verbouw van een bestaand gebouw het kwaliteitsniveau wordt aangebracht dat voldoet aan de wensen van de (woon)consument; dat ligt veelal hoger dan het rechtens verkregen niveau.
Bronnen:
- www.rijksoverheid.nl/bouwregelgeving ;
- nieuwsbrief bouwen met kwaliteit;
- tijdschrift Bouwregels in de Praktijk,
www.bwtinfo.nl
- www.infopuntveiligheid.nl ;
- Bouwend Nederland;
Door InterConcept
