In veruit de meeste gevallen komt de gemeente tot overeenstemming met de initiatiefnemer en wordt het verhalen van de kosten in een overeenkomst geregeld. Lukt dit niet, dan is de regeling voor kostenverhaal een stok achter de deur voor niet-betalende initiatiefnemers (de ‘freeriders’). Beide vinden hun basis in de wettelijke regeling voor kostenverhaal. De regeling gaat niet over wat in jargon wel ‘gemeentelijke grondexploitatie’ heet. Dat doen gemeenten als ze zelf grond aan- en verkopen (actief grondbeleid) en andere investeringen in het gebied doen. De gemeente neemt haar uitgaven, verwachte inkomsten en rentelasten dan op in deze gemeentelijke grondexploitatie. De gemeentelijke grondexploitatie wordt gereguleerd door het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten.
