Hoe geven we op regionaal niveau invulling aan een duurzame ontwikkeling? Wereldwijd zijn door de Verenigde Naties (VN) zeventien doelen gesteld: de ‘Sustainable Development Goals’ (of ‘Global Goals’). Die duurzaamheidsdoelen dragen samen bij aan een eerlijkere, gezondere, veiliger en welvarender wereld. Het CBS publiceerde vorige week de Monitor Brede Welvaart, daarin zijn die doelen vertaald naar Nederland. Ook Overijsselse gemeenten denken na over het vertalen van hun beleid in duurzame doelen. Dit Overijssels Feit gaat over duurzame ontwikkeling, hoe gemeenten dat kunnen vertalen in duurzame doelen, en hoe duurzaam Overijsselse gemeenten op dit moment zijn.
In een duurzame samenleving zijn economische, sociale en milieuaspecten met elkaar verbonden. Een duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden en die de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien niet in gevaar brengen (Brundlandt, 1987).
De VN heeft in 2015 de ‘Agenda 2030’ opgesteld. Daarin zijn 17 wereldwijde duurzaamheidsdoelen, ‘Sustainable Development Goals’ (SDGs of ‘Global Goals’), benoemd om tot een duurzame samenleving te komen.
Figuur 1: Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen
Uitleg in ODT. behorende bij figuur 1 Duurzame ontwikkelings doelstellingen (ods, 4,1 kB)
Landen worden opgeroepen deze doelen te vertalen naar nationale doelstellingen en beleid. De Agenda 2030 is door bijna 200 landen, waaronder Nederland, ondertekend.
Om de Global Goals te concretiseren zijn de 17 doelen vertaald naar 169 subdoelen. Die subdoelen zijn vervolgens vertaald in 241 indicatoren, zodat de ontwikkeling in de tijd kan worden gemonitord. Voor Nederland wordt de voortgang op de 17 Global Goals door het CBS gemonitord. Dat doet het CBS jaarlijks via de Monitor Brede Welvaart. Een belangrijke bevinding van deze monitor is dat de brede welvaart in 2019 op veel vlakken is toegenomen door de goed draaiende economie: Nederlanders zijn meer tevreden en ervaren een hoog welzijn. Daar staat tegenover dat Nederland kwetsbaar is op het gebied van natuurlijk kapitaal: afgezet tegen andere EU-lidstaten bevindt Nederland zich hier op veel indicatoren onderaan de ranglijst.
De 17 duurzaamheidsdoelen zijn mondiaal vastgesteld, maar gelden zeker ook op regionaal en lokaal niveau. Het is aan gemeenten om ze te vertalen naar gemeentelijkeduurzaamheidsdoelen. Elk van de 17 doelen houdt immers verband met taken van gemeenten.
Denk aan het terugdringen van ongelijkheid en armoede in het sociaal domein, de aanpak van klimaatverandering in het fysieke domein, en het zorgen voor duurzame consumptie en productie in het economisch domein. De provincie Overijssel helpt gemeenten de omslag te maken naar een duurzame ontwikkeling via programma’s als Nieuwe Energie, Verduurzaming landbouw en Circulaire Economie.
Een aantal gemeenten heeft al stappen gezet in het vertalen van de Global Goals naar gemeentelijke duurzaamheidsdoelen, zoals Deventer, Tilburg en Oss. De VNG helpt gemeenten bij het gebruik van de Global Goals. De gemeente Oss is hierin een voorloper: zij hebben de Global Goals in 2018 als uitgangspunt genomen in hun coalitieakkoord. Vervolgens is voor alle beleidsprogramma’s nagegaan welke Global Goals aan die programma’s konden worden gekoppeld, en welke activiteiten binnen die programma’s bijdragen aan het realiseren van die doelen (Global Goals). In de begroting gaat een aparte paragraaf ‘Duurzaamheid’ in op de bijdrage van het betreffende programma aan het realiseren van de Global Goals.
Het CBS presenteert de duurzaamheidsdoelen op landelijk niveau. Telos heeft in 2017 een poging gedaan om de 241 duurzaamheidsindicatoren van de VN te vertalen naar de Nederlandse gemeenten. Via de op gemeentelijk niveau beschikbare indicatoren berekende Telos voor alle 17 duurzaamheidsdoelen een score: deze geeft weer in welke mate gemeenten aan deze duurzame doelen voldoen, binnen een door Telos vastgestelde norm. Het gemiddelde doelbereik voor zowel Nederland als Overijssel is weergegeven in figuur 1. Uit de figuur blijkt dat Overijsselse gemeenten relatief hoog scoren op bijvoorbeeld duurzame landbouw (2), terwijl ze relatief slecht scoren op economische groei en fatsoenlijk werk (8).
De scores van de individuele Overijsselse gemeenten op de 17 duurzaamheidsdoelen is te vinden via de website Tableau public. In dit dashboard is per gemeente te zien hoe wordt gescoord op de 17 Global Goals en per SDG hoe de verschillende gemeenten scoren. Er tekenen zich daarbij behoorlijke verschillen af tussen de Overijsselse gemeenten. Het doelbereik loopt het meest uiteen bij de aanpak van klimaatverandering: sommige gemeenten zijn volgens de Telos normering ‘klaar’, terwijl bijvoorbeeld de gemeente Zwolle met een doelbereik van 23% nog een flinke inspanning heeft te verrichten. Ook bij de Global Goals die binnen de sociale of economische dimensie van duurzaamheid passen zien we verschillen. Zo variëren duurzaamheidsscores van gemeenten rond ‘Innovatie en duurzame infrastructuur’ in Overijssel bijvoorbeeld tussen de 40 en 68 procent en scores op ‘Mannen en vrouwen gelijk’ tussen de 18 en 46 procent. Uit de berekeningen van Telos komt niet zozeer een beeld naar voren dat de ene gemeente wat betreft duurzaamheid over de volle breedte verder is dan de buurgemeenten, maar eerder dat elke gemeente zo zijn eigen uitdagingen kent.
Let op: Telos geeft zelf aan dat het om een ‘prototype’ gaat: het is een monitor in ontwikkeling. Voor een aantal duurzaamheidsdoelen zijn niet veel cijfers op gemeentelijk niveau beschikbaar. Voor een nadere toelichting op de door Telos gehanteerde methodiek .
Duurzaamheidscijfers Overijssel vergeleken met Nederland
Voor meer informatie over duurzaamheid en het provinciale beleid, zie: https://www.overijssel.nl/thema's/duurzaam/
Voor meer informatie over en hulpmiddelen met betrekking tot de duurzame ontwikkelingsdoelen binnen je gemeente zie: https://vng.nl/rubrieken/onderwerpen/global-goals-voor-gemeenten
Voor meer informatie over allerhande maatschappelijke initiatieven (binnen je eigen gemeente) kun je deze site raadplegen https://www.sdgnederland.nl/
Local 2030 is een internationaal platform waar lokale overheden informatie en hulpmiddelen uitwisselen: https://www.local2030.org
Jaarlijks wordt in mei door CBS over de nationale stand van zaken ten aanzien van duurzame ontwikkeling gerapporteerd met de monitor brede welvaart en Sustainable Development goals: https://longreads.cbs.nl/monitor-brede-welvaart-en-sdgs-2020
Er komt steeds meer duurzaamheiddata op het niveau van gemeente beschikbaar, een mooi voorbeeld is dit initiatief van het PBL: https://kwaliteitvanleven.pbl.nl/
Een officiële vertaling van de VN resolutie (inclusief vertaling van de (sub)doelen) vind je hier: https://issuu.com/unric/docs/17doelstellingenomonzewereldtetrans_f26761c5d04ba0
