Nederland heeft vergaande maatregelen getroffen in de strijd tegen het Corona-virus. Van burgers wordt gevraagd thuis te blijven als zij klachten van neusverkoudheid, hoesten, keelpijn of koorts hebben. Meer in het algemeen geldt de indringende aanbeveling sociale contacten en bezoek aan kwetsbare personen te beperken. Horecagelegenheden en scholen zijn gesloten en bijeenkomsten van meer dan 100 personen verboden.
Dat neemt niet weg dat we in Nederland nog steeds naar de kapper kunnen, op pad mogen gaan met vrienden en familie of kunnen gaan winkelen. Openbare speeltuintjes zijn open en daar wordt nog gewoon gebruik van gemaakt. Van een Lockdown, oftewel het volledig platleggen van het openbare leven, is in Nederland geen sprake. Dat is in andere landen anders. In het nieuws wordt gemeld dat in Italië, Spanje, Frankrijk en ook België inmiddels sprake is van een (beperkte) Lockdown.
In dit vijfde blogbericht in de Kennedy Van der Laan-reeks over publiekrechtelijke vraagstukken rondom de Corona-crisis gaan wij in op de vraag hoe een Lockdown tot stand komt. Voor onze eerder blogs zie: ‘Wat kunnen de gemeente en de veiligheidsregio doen om de Corona-crisis beteugelen?’, ‘De Corona-crisis als noodtoestand?’, ‘Het voorkomen van lege schappen in tijden van de Corona-crisis: de Hamsterwet’ en 'Juridische basis Corona-maatregelen voor horeca en evenementen'.
Gisteren werd in de Tweede Kamer nog gedebatteerd over de vraag over er een Lockdown moet komen in Nederland. Het kabinet is van mening dat een Lockdown niet het uitgangspunt bij de Corona-bestrijding moet zijn. Nog los van de onvoorspelbare duur van zo’n maatregel en de zeer ingrijpende sociale en economische gevolgen ervan, is de kans groot dat het Corona-virus alsnog de kop opsteekt zodra de maatregelen na zo'n Lockdown weer worden versoepeld, aldus het kabinet. De samenleving tegen het Corona-virus beschermen door middel van een Lockdown heeft volgens het kabinet dan ook geen nut. In plaats daarvan is gekozen voor een strategie waarbij het virus zich gecontroleerd onder de bevolking verspreidt met als gevolg dat steeds meer mensen immuniteit opbouwen. Daarbij is het de bedoeling dat kwetsbare groepen worden beschermd tegen het virus.
Maar daarmee is een Lockdown in Nederland nog niet uitgesloten. Daarvoor is volgens premier Rutte, net als in andere landen, de capaciteit van de zorg en vooral de Intensive Care-afdelingen bepalend. Frankrijk en België kiezen nu voor een tijdelijke Lockdown, omdat de IC-afdelingen daar vol raken. Volgens Rutte is dat ook in Nederland denkbaar, maar hoeven we dat nu niet te doen.
Het is dus niet uitgesloten dat in Nederland in de toekomst alsnog gekozen zal worden voor een Lockdown, als zoveel mensen ziek worden dat ziekenhuizen het niet meer aankunnen. Hoe zou dat in zijn werk gaan?
Een belangrijke basis voor een Lockdown is gelegen in artikel 8, lid 1 van de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg): “Onze Minister van Veiligheid en Justitie en de commissaris van de Koning zijn bevoegd het vertoeven in de open lucht te beperken.” Op basis van deze bepaling kunnen burgers beperkt worden in hun vrijheid om de deur uit te gaan.
De bevoegdheid van artikel 8 Wbbbg kan worden geactiveerd als ‘buitengewone omstandigheden dit noodzakelijk maken’ (artikel 1 Wbbbg). Dat kan op twee manieren. Ten eerste door het afkondigen van de algemene of beperkte noodtoestand (lees daarover meer in ons blogbericht ‘De Corona-crisis als noodtoestand?’). Met het afkondigen van de (beperkte) noodtoestand worden allerlei ingrijpende bevoegdheden geactiveerd, waaronder de bevoegdheid van artikel 8 Wbbbg. Een andere mogelijkheid is het afzonderlijk in werking stellen van die bepaling (art. 3 Wbbbg). Net als bij het afkondigen van de noodtoestand dient dat te gebeuren bij koninklijk besluit, op voordracht van de Minister-President.
Artikel 8 Wbbbg stelt geen beperkingen aan de manier waarop het vertoeven in de open lucht wordt beperkt. Dat geeft de ruimte om een invulling te geven aan de Lockdown die past bij de situatie.
Er zou voor gekozen kunnen worden het vertoeven in de buitenlucht uitsluitend mogelijk te maken voor strikt noodzakelijke verplaatsingen, zoals in Spanje en Frankrijk het geval zou zijn.
Zo zouden Spanjaarden volgens de berichtgeving in het nieuws alleen nog de straat op mogen om te gaan werken of om strikt noodzakelijke inkopen te doen, zoals in de supermarkt of bij de apotheek. Naar de mis gaan op zondag zou nog mogen, maar naar het strand gaan of een wandeling maken in het park dan weer niet. Op straat patrouilleert het leger en zou iedereen die niet kan aantonen met een goede reden op straat te zijn naar huis gestuurd worden. Ook in Frankrijk is volgens de nieuwsberichtgeving een aantal dringende redenen aangewezen en dient iedereen die zich op straat vertoont een speciaal formulier bij zich te hebben waarop de reden van de verplaatsing kenbaar is gemaakt. Volgens het Parool hanteert België een soepelere lijn. Daar zou een frisse neus halen wel nog toegestaan zijn.
Deze maatregelen zouden op grond van de Wbbbg dus ook in Nederland genomen kunnen worden.
Door: Jan van der Grinten en Jutta Wijmans
