3.2.In een brief van 30 september 2008 aan [appellante] Beheer en [bedrijf] heeft Rabobank een voorstel gedaan voor de gevraagde financiering van € 1.850.000. In het financieringsvoorstel staat onder meer het volgende:

3.3.In de bijlage bij het financieringsvoorstel, getiteld ‘Verdere uitwerking financieringsvoorstel’, staat onder meer het volgende:

3.4.Het financieringsvoorstel is op 1 oktober 2008 voor akkoord ondertekend door [appellante] respectievelijk [naam] voor zich in privé en als bestuurder van [appellante] Beheer respectievelijk [bedrijf] .

3.6.De verbouwing van de beleggingspanden was op 1 september 2009 nog niet afgerond. Op verzoek van [X] heeft Rabobank ingestemd met verlenging van de financieringsovereenkomst tot 31 maart 2010.

3.7.Ook tegen die datum was het project nog niet afgerond. Vervolgens is opnieuw verlenging van de financieringsovereenkomst gevraagd. In een brief van 27 april 2010 heeft Rabobank ingestemd met verlenging tot 1 oktober 2010 en daaraan de aanvullende voorwaarden verbonden dat bij verkoop van de objecten de volledige verkoopopbrengst wordt ingelost op het krediet en dat het tekort in de exploitatie geheel uit eigen middelen moest worden opgevangen.

3.9.Ook op 1 oktober 2010 was het project niet afgerond. Opnieuw is verlenging van de financieringsovereenkomst gevraagd. Rabobank heeft telefonisch bevestigd dat voor de inperking van het krediet uitstel is verleend tot 31 december 2010.

- er dient een aanvulling te komen op de laatste waardebepaling met daarin de verwachte verkooptermijnen van de appartementen alsmede de verwachte minimale verkoopopbrengst.

- de opslag op het 1-maands Euribortarief zal verhoogd worden met 0,40 %-punt. De opslag bedraagt thans 1,95 %-punt. De kredietprovisie zal worden verhoogd van 0,10 % naar 0,15 % op jaarbasis over het kredietmaximum.

- de panden aan de [straatnaam] 66 t/m 72 dienen uiterlijk 1 april 2011 in de actieve verkoop te gaan.

- de rentelasten van de kredietfaciliteit op rekening 1082.32.360 dienen voldaan te worden uit eigen middelen.

- U wordt beide ontslagen uit de hoofdelijke aansprakelijkheid voor kredietfaciliteit 1082.32.360. Hiervoor in de plaats dient u beide een borgtocht ter hoogte van de kredietfaciliteit op rekening 1082.32.360 te ondertekenen.

- indien 1 van de appartementen verhuurd wordt dient voorafgaand door de bank het huurcontract getoetst te worden, pas na toestemming van de bank mag het appartement worden verhuurd. Daarnaast dient er een verpanding huurpenningen alsmede een vervolgpandakte te worden getekend.

- uiterlijk vóór 1 maart 2011 de definitieve jaarcijfers 2010 van V.O.F. [X]

- uiterlijk vóór 1 maart 2011 een getekende vervolgpandakte met debiteurenoverzicht, indien er appartementen zijn verhuurd. (…).”

3.11. [naam] en [appellante] hebben namens [X] de brief van 9 februari 2011 voor akkoord ondertekend.

3.12.Ook na 1 maart 2011 heeft Rabobank, tot eind 2013, de financieringsovereenkomst steeds op verzoek van [X] verlengd.

3.14.In een brief van 27 maart 2014 van Rabobank aan [X] met als onderwerp ‘Bevestigingsbrief aanpassing afspraken’ staat onder meer het volgende:

3.15.In juni 2014 heeft Rabobank mondeling aan [appellante] meegedeeld dat Rabobank voornemens is het krediet met ingang van 31 december 2014 te beëindigen omdat zij geen verkoopstrategie heeft ontvangen.

3.16.In een e-mail van 20 juni 2014 heeft [naam] hiertegen bezwaar gemaakt. Hij heeft opgemerkt dat hij er van uitging dat de verkoopstrategie voldoende was besproken en dat het hem verbaasde dat Rabobank het heeft over opzeggen van de lening zonder enig contact daarover.

3.17.Bij e-mail van 11 juli 2014 heeft [naam] Rabobank bericht over de prijsaanpassing van de te verkopen woningen aan de [straatnaam] 66, 70 en 72 en meegedeeld dat er een bod is gedaan op nummer 66 dat door [appellante] en [naam] geaccepteerd is.

3.19. [naam] heeft in een e-mail van 11 augustus 2014 het volgende meegedeeld:

3.20.In een e-mail van 19 augustus 2014 heeft Rabobank als volgt gereageerd:

3.21.Op 25 augustus 2014 is de woning aan de [straatnaam] 72 verkocht en geleverd voor een bedrag van € 830.000. Op 1 september 2014 is de woning aan de [straatnaam] 66 verkocht en geleverd voor een bedrag van € 379.550.

3.22.In een brief van 17 oktober 2014 aan [X] , met als onderwerp ‘Revisie van uw financiering’ heeft Rabobank onder meer het volgende geschreven:

3.23.Vervolgens zijn op 19 december 2014 de woning aan [straatnaam] 70 en een parkeerplaats verkocht en geleverd voor een totaalbedrag van € 317.000 en is het krediet dat uit hoofde van de financieringsovereenkomst was verstrekt, afgelost.

3.24.Op 31 december 2015 is [X] ontbonden en met ingang van 15 januari 2016 uitgeschreven uit het handelsregister.

3.25.In een brief van 14 maart 2019 heeft (de advocaat van) [appellante] Beheer aan Rabobank geschreven dat [appellante] Beheer schade heeft geleden door de voortijdige beëindiging van de financieringsovereenkomst en de daaruit voortvloeiende min of meer gedwongen verkoop van het onroerend goed en dat hij zich zijn rechten op vergoeding van die schade jegens Rabobank nadrukkelijk voorbehoudt. In een brief van 3 augustus 2020 heeft Rabobank aansprakelijkheid afgewezen.

4.2.Bij het bestreden vonnis heeft de rechtbank de vorderingen afgewezen. Zij heeft daartoe, samengevat, het volgende overwogen. [appellante] Beheer heeft geen vorderingsrecht tegen Rabobank. Als geoordeeld zou worden dat [appellante] Beheer wel een vorderingsrecht heeft, zou de vordering worden afgewezen. [X] of haar vennoten konden aan de gedragingen van Rabobank niet het gerechtvaardigd vertrouwen ontlenen dat de financieringsovereenkomst ook na eind 2014 verder zou worden verlengd. Gelet op de aard van de financieringsovereenkomst en de omstandigheden waaronder de financiering steeds was verlengd, was Rabobank niet (zonder meer) gehouden tot verdere verlening van de overeenkomst. Verder heeft [appellante] Beheer niet tijdig bij Rabobank geklaagd.

5.1. [appellante] Beheer heeft in hoger beroep zes grieven aangevoerd tegen het bestreden vonnis. Het hof zal eerst de grieven 3 en 4 behandelen. Bij de beoordeling van deze grieven wordt veronderstellenderwijs aangenomen dat [appellante] Beheer bevoegd is om een vordering uit hoofde van de financieringsovereenkomst tegen Rabobank in te stellen, zoals [appellante] Beheer in de grieven 1 en 2 betoogt maar Rabobank betwist.

5.2.Met grief 3 komt [appellante] Beheer op tegen het oordeel van de rechtbank dat [X] (en haar vennoten) aan de omstandigheid dat Rabobank de financieringsovereenkomst meerdere keren had verlengd niet het vertrouwen kon ontlenen dat de financieringsovereenkomst ook na eind 2014 zou worden verlengd. [appellante] Beheer stelt dat partijen een overeenkomst voor onbepaalde tijd zijn aangegaan, althans dat de overeenkomst zo moet worden uitgelegd gegeven de verklaringen en gedragingen van partijen bij het aangaan van en gedurende de overeenkomst.

5.3.Het hof begrijpt grief 3 aldus, dat de rechtbank heeft miskend dat de primaire stelling van [appellante] Beheer erin bestaat dat de financieringsovereenkomst voor onbepaalde tijd was aangegaan, en dat zij zich subsidiair heeft beroepen op de stelling dat zij er gerechtvaardigd op vertrouwde dat Rabobank de financieringsovereenkomst ook na 2014 zou voortzetten. Ook als wordt aangenomen dat de rechtbank dit heeft miskend (het hof laat dit in het midden), kan dit er niet toe leiden dat de stelling van [appellante] Beheer dat de financieringsovereenkomst voor onbepaalde tijd werd aangegaan, wordt gevolgd. Dit wordt hieronder toegelicht.

5.4.Bij de uitleg van een schriftelijk contract zijn telkens van beslissende betekenis alle omstandigheden van het concrete geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen (HR 20 februari 2004, ECLI:NL:HR:2004:AO1427, rov. 4.5.) De stelplicht en bewijslast ten aanzien van feiten en omstandigheden waaruit voortvloeit dat partijen een overeenkomst voor onbepaalde tijd zijn aangegaan, rust op [appellante] Beheer, omdat zij zich op het rechtsgevolg daarvan beroept (onrechtmatige opzegging van de overeenkomst).

5.7. [appellante] Beheer heeft geen andere feiten of omstandigheden naar voren gebracht die tot de door haar gestelde uitleg van de financieringsovereenkomst kunnen leiden. Als vaststaand wordt dan ook aangenomen dat de financieringsovereenkomst voor bepaalde tijd is aangegaan. De financieringsovereenkomst is, zoals Rabobank terecht aanvoert, eind 2014 geëindigd door het verstrijken van de tussen partijen nader overeengekomen looptijd. De stelling van [appellante] Beheer dat Rabobank de financieringsovereenkomst niet in redelijkheid en op de door Rabobank toegepaste termijn mocht beëindigen, wordt verworpen. De overeenkomst is immers van rechtswege geëindigd. Daarom hoefde Rabobank voor de beëindiging van de overeenkomst geen (redelijke) grond te hebben en geen opzegtermijn in acht te nemen.

5.8. [appellante] Beheer mocht er naar het oordeel van het hof niet gerechtvaardigd op vertrouwen dat de financieringsovereenkomst na 2014 opnieuw zou worden verlengd. Dit wordt hieronder toegelicht.

5.9.Uit de correspondentie tussen partijen blijkt dat Rabobank een verlengingsverzoek steeds beoordeelde op basis van de stand van zaken op dat moment. Aan de verlenging voor bepaalde tijd stelde Rabobank veelal aanvullende voorwaarden (zie 3.10 en 3.14).

5.10.Dat Rabobank voornemens was de financieringsovereenkomst op 31 december 2014 te laten aflopen en deze niet nogmaals te verlengen, was (in ieder geval) op 20 juni 2024 bekend bij [appellante] en daarmee ook bij [appellante] Beheer (zie 3.15 en 3.16). Uit het feit dat na 20 juni 2014 vaart is gemaakt met de verkoop van de woningen aan de [straatnaam] 66, 72 en 70 blijkt dat [appellante] en daarmee ook [appellante] Beheer had begrepen dat de financieringsovereenkomst niet nogmaals zou worden verlengd (zie 3.17 t/m 3.21 en 3.23). Dat Rabobank in haar eerdere brief van 27 maart 2014 (zie nr. 3.14) de mogelijkheid van verlenging nog niet had uitgesloten, zoals [appellante] Beheer stelt, doet hieraan niet af.

5.11.De conclusie is dat grief 3 niet slaagt.

5.12.Met grief 4 komt [appellante] Beheer op tegen het oordeel van de rechtbank dat Rabobank niet gehouden was tot verdere verlenging van de financieringsovereenkomst. Volgens [appellante] Beheer brengt de bijzondere positie van een bank in het maatschappelijke verkeer met zich dat een bank bij de beëindiging van een kredietrelatie rekening moet houden met de belangen van haar contractspartij en dat een bank zich er niet enkel op kan beroepen dat haar die opzeggingsbevoegdheid toekomt. Een van die belangen is het voorkomen van kapitaalvernietiging door het tegen (onnodig) ongunstige omstandigheden uitwinnen van goederen. Rabobank heeft met dit belang op geen enkele manier rekening gehouden, aldus [appellante] Beheer.

5.13.Het besluit van Rabobank om de tussen partijen overeengekomen looptijd te handhaven en de financieringsovereenkomst niet nog eens te verlengen op de wijze waarop zij dat heeft gedaan, is naar het oordeel van het hof in de gegeven omstandigheden niet naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar en/of in strijd met de zorgplicht van de bank. Dit wordt hieronder toegelicht.

5.14.Hiervoor heeft het hof geoordeeld dat Rabobank met [X] een financieringsovereenkomst aangegaan was voor de duur van circa een jaar en dat het doel van de financiering (primair) was gelegen in de renovatie en verkoop van de woningen aan de [straatnaam] 66, 68, 70 en 72 te [plaats] . Zowel de renovatie als de verkoop liepen (aanzienlijke) vertraging op (zie 3.6 t/m 3.23). Rabobank heeft de financieringsovereenkomst meerdere malen voor bepaalde tijd verlengd. Uiteindelijk heeft de financieringsovereenkomst een totale looptijd van zes jaar en drie maanden gehad (van 1 oktober 2008 tot 31 december 2014, zie 3.2, 3.3 en 3.23). Daarmee heeft Rabobank [appellante] Beheer voldoende gelegenheid gegeven om de woningen te verkopen en rekening gehouden met haar belangen.

5.15.Rabobank heeft ruim zes maanden van tevoren aan [appellante] en [naam] , en daarmee ook aan [appellante] Beheer en [X] , laten weten dat zij voornemens was de financieringsovereenkomst op 31 december 2014 te laten eindigen en deze niet nogmaals te verlengen (zie 3.14 en 3.15). Hiermee werd hen een redelijke termijn gegund om te trachten elders financiering te verkrijgen en/of andere maatregelen te nemen. Dit wordt niet anders als aangenomen moet worden (zoals [appellante] Beheer stelt), dat indien een kredietrelatie gedwongen is beëindigd, de ervaring is dat geen enkele andere bank een financiering aan wil bieden, ongeacht de voorwaarden die een geldnemer bereid is op zich te nemen. Van een gedwongen beëindiging is in dit geval geen sprake, omdat de financieringsovereenkomst voor bepaalde tijd op 31 december 2014 van rechtswege is geëindigd.

5.16.Voor Rabobank gold geen verplichting de financieringsovereenkomst te blijven verlengen, bijvoorbeeld tot een moment waarop de vastgoedmarkt zich in de ogen van [appellante] Beheer voldoende zou hebben hersteld om de woningen te verkopen voor een in haar ogen aanvaardbare prijs. Dat (i) [appellante] Beheer en gelieerde partijen al geruime tijd bij Rabobank bankierden en (ii) de renteverplichtingen steeds tijdig en volledig werden voldaan, maken dit niet anders. Dit wordt ook niet anders als moet worden aangenomen (zoals [appellante] Beheer stelt) dat (1) het onderpand voldoende dekking bood, zodat Rabobank geen (insolventie)risico liep door een verlenging van de financieringsovereenkomst, (2) alternatieve of aanvullende zekerheden en/of de optie van verhuur van de woningen met Rabobank zijn besproken, (3) Rabobank geen alternatieven voor de verkoop van de woningen heeft aangedragen, voorgesteld of onderzocht, (4) er geen sprake was van een ‘cashdrain’, (5) het maximum van de overeengekomen faciliteit (€ 1.850.000) nooit is overschreden, (6) financiële gegevens en taxatierapporten steeds (tijdig) zijn aangeleverd, (7) [X] nooit aan de afdeling Bijzonder Beheer van de bank is overgedragen, (8) er geen sprake was van liquiditeitskrapte bij [appellante] Beheer en/of de [appellante] Beheer groep, (9) de niet-verlenging van de financieringsovereenkomst was ingegeven door een besluit van Rabobank om vastgoed gerelateerde financieringen af te stoten, en/of (10) partijen ervoor gekozen hebben de financieringsovereenkomst jaar op jaar te verlengen om aflosboetes te voorkomen. Deze omstandigheden doen niet af aan de aard van de financieringsovereenkomst die een kortdurende financiering voor de aankoop en verkoop van onroerend goed inhield. Andere relevante feiten en omstandigheden zijn niet gesteld of gebleken.

5.17.Uit het voorgaande volgt dat grief 4 faalt.

5.18.Uit het voorgaande volgt dat de vorderingen van [appellante] Beheer terecht zijn afgewezen door de rechtbank. Het vonnis zal dan ook worden bekrachtigd. [appellante] Beheer heeft geen belang bij de behandeling van de grieven tegen het oordeel van de rechtbank dat [appellante] Beheer geen vorderingsrecht heeft tegen Rabobank (grief 1 en 2) en dat [appellante] Beheer niet tijdig heeft geklaagd over de handelwijze van Rabobank (grief 5). Deze grieven kunnen immers niet tot een andere beslissing van de zaak leiden.

5.19.Met grief 6 maakt [appellante] Beheer bezwaar tegen de proceskostenveroordeling die de rechtbank heeft uitgesproken. Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen slaagt deze grief niet.

5.20. [appellante] Beheer heeft geen bewijs aangeboden van voldoende concrete stellingen die, indien bewezen, tot een andere beslissing in deze zaak kunnen leiden. Het hof passeert daarom het bewijsaanbod van [appellante] Beheer als niet ter zake dienend.

5.21. [appellante] Beheer is in het hoger beroep in het ongelijk gesteld en zal daarom worden veroordeeld in de proceskosten in hoger beroep. Het hof stelt deze kosten tot heden aan de zijde van Rabobank als volgt vast:

- griffierecht € 783,--

- salaris advocaat € 1.821,-- (tarief II, 1,5 punt)

totaal € 2.604,--

6.1.bekrachtigt het vonnis waarvan beroep;

6.2.veroordeelt [appellante] Beheer in de kosten van het geding in hoger beroep, tot op heden aan de zijde van de bank begroot op € 2.604,-- en op € 178,-- voor nasalaris, te vermeerderen met € 92,-- voor nasalaris en de kosten van het betekeningsexploot ingeval betekening van dit arrest plaatsvindt, te vermeerderen met de wettelijke rente, indien niet binnen veertien dagen na dit arrest dan wel het verschuldigd worden van de nakosten aan de kostenveroordeling is voldaan;

6.3.verklaart deze veroordeling uitvoerbaar bij voorraad.