De coronacrisis is van grote invloed op het werk van gemeenten. Dat beseffen we ons bij de VNG terdege en onlangs stuurden wij u daar een brief over. Ondertussen gaan alle andere gemeentelijke processen door. Met deze brief willen wij opnieuw uw aandacht vragen voor de Wet op de kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Het kabinet heeft zich eerder voorgenomen deze wet per 1 januari 2021 samen met de Omgevingswet (OW) in werking te laten treden. In een kamerbrief van 1 april jl. heeft de minister laten weten dat de inwerkingtreding van de OW extra tijd vraagt. De Wkb en de OW zijn aan elkaar gekoppeld. Beide wetten zijn onderdeel van een nieuw stelsel van vergunningverlening, toezicht en handhaving. Op welke datum de OW en de Wkb in werking treden is nu onderwerp van bestuurlijk overleg.
We richten ons in deze brief op de stappen die u als gemeente kunt nemen voor de invoering van de Wkb. Deze wordt eerst ingevoerd voor bouwwerken in gevolgklasse 1. Doel van de wet is het verbeteren van de bouwkwaliteit en daarmee het verlagen van de faalkosten.
Voor het invoeren van de Omgevingswet heeft de VNG een nieuwe lijst met minimale acties opgesteld. Dit zijn juridische eisen waaraan gemeenten minimaal moeten voldoen om de OW en de Wkb in te voeren op de beoogde datum. Deze lijst is gepubliceerd op de website van VNG. VNG adviseert gemeenten om niet alleen aan de juridisch eisen te voldoen, maar ook te doen wat vanuit bedrijfsmatig oogpunt noodzakelijk is.
De vergunningverlening voor bouwwerken wordt opgeknipt in een ruimtelijke en een bouwtechnische component. Ruimtelijk gaat het om een toets aan het omgevingsplan en om de omgevingsveiligheid. De gemeente geeft op basis van deze toets een omgevingsvergunning af. De gemeente toetst vooraf niet meer op bouwtechnische eisen. De huidige bouwvergunning vervalt en wordt vervangen door een melding bouwactiviteiten. De gemeente heeft hierbij de volgende taken: een toets op de risicobeoordeling, controle op toepassing van het juiste instrument voor kwaliteitsborging en een check of er een toegelaten kwaliteitsborger is aangesteld. De gemeente beoordeelt het borgingsplan, waar de risicobeoordeling een belangrijk onderdeel van is. De melder van de bouwactiviteit levert bij melding het borgingsplan aan. De gemeente kan waar nodig zelf controle- en stopmomenten opleggen.
Tijdens de bouw houdt de gemeente toezicht op de uitvoering van de omgevingsplanactiviteiten zoals de planologische en esthetische aspecten van het gebouw en op de omgevingsveiligheid. Het bouwtechnisch toezicht komt bij een onafhankelijke kwaliteitsborger te liggen. Als de kwaliteitsborger de gemeente een signaal geeft, gaat de gemeente handhaven. Daarnaast heeft de gemeente de mogelijkheid om op basis van eigen inzicht controles uit te voeren. Belangrijk daarbij is dat de gemeente onderbouwt waarom zij aanvullende controles wenst uit te voeren. De precieze invulling hiervan is nog een onderwerp van overleg tussen BZK en VNG. De kwaliteitsborger voert tijdens de bouw het borgingsplan uit en schrijft uiteindelijk een verklaring kwaliteitsborging. Deze wordt, als de bouw gereed is, naar de gemeente gestuurd als onderdeel van het dossier bevoegd gezag.
Na gereed melding van het bouwwerk beoordeelt de gemeente het dossier bevoegd gezag. Als alles in orde is, mag het bouwwerk na tien werkdagen in gebruik worden genomen. Als dit niet het geval is, kan de gemeente besluiten het gebruik te verbieden. Bijgaand processchema van het ministerie geeft een overzicht van de nieuwe werkwijze.
De nieuwe werkwijze kan nu al geoefend worden door proefprojecten Wkb uit te voeren. In een gezamenlijke brief met het ministerie van BZK riepen wij u in december vorig jaar op om in uw gemeente proefprojecten te starten. In diverse gemeenten zijn inmiddels proefprojecten aangemeld en wordt als deze in uitvoering komen, nuttige ervaring opgedaan met de nieuwe werkwijze. Maar het aantal is nog absoluut onvoldoende om een representatief beeld te krijgen van alle bouwwerken (gebouwen en verbouwingen) in gevolgklasse 1.
Op basis van uw huidige vergunningverlening kunt u inschatten hoeveel en welke bouwwerken in uw gemeente per jaar in deze gevolgklasse vallen. Met deze inventarisatie kunt u bepalen welke bouwwerken het meest relevant zijn om proefprojecten mee te starten. Belangrijk is ook dat er voldoende proefprojecten gestart worden. Dit is een belangrijk onderdeel van het bestuursakkoord dat is afgesloten tussen BZK en VNG. Dit vraagt dat iedere gemeente nu al met proefprojecten aan de slag gaat. De ervaring leert dat het starten van meerdere proefprojecten bijdraagt aan het inslijten van de nieuwe werkwijze in uw organisatie. Om aan de slag te gaan met proefprojecten is een startpakket beschikbaar. Dit startpakket vullen wij telkens aan. Met de impactanalyse kunt u nagaan wat de Wkb gaat betekenen voor uw organisatie.
Het is belangrijk dat VNG een overzicht krijgt hoe ver gemeenten zijn met de voorbereiding op de Wkb en wat de verwachte impact op de gemeentelijke organisatie is. Daarom zijn wij bezig om alle gemeenten te bellen om dit overzicht te verkrijgen. U kunt binnenkort een telefoontje van het implementatieteam Wkb verwachten, als u niet al bent gebeld.
Download: Schema Bouwen onder de Omgevingswet en Kwaliteitsborging Regulier bouwproces.
