Over 30 jaar moet Nederland klimaatneutraal zijn. Onmogelijk? Niet als we het slim aanpakken. Nederland heeft 70 miljard euro om uit te geven aan overheidsaanbestedingen, maar hoe wordt dat geld eigenlijk besteed? Overheden moeten vergroenen, maar zijn niet allemaal even happig of handig. Prijs is vaak namelijk belangrijker dan duurzaamheid.
Publieke aanbestedingen worden wel steeds duurzamer, blijkt uit de Top 25 duurzame opdrachtgevers van Bouwend Nederland en het Aanbestedingsinstituut. Toch ligt het tempo van de vergroening niet hoog genoeg om de klimaatdoelstellingen van 2050 te halen. Prijs is namelijk in veel nog belangrijker dan duurzaamheid in het aanbestedingsproces van de overheden. “Bij 65% van de publieke aanbestedingen speelt duurzaamheid geen enkele rol”, vertelt Liesbeth van Tongeren, wethouder duurzaamheid, milieu en energietransitie in Den Haag. “Maar als je ziet dat we in redelijk korte tijd in Den Haag verandering voor elkaar gekregen hebben, ben ik daar heel blij mee. Er is nog een heel eind te gaan.” Bijvoorbeeld het nieuwe afleverpunt voor afval in de Hofstad, dat een hergebruikt industrieel dak heeft met zonnepanelen erop. Dat is niet per se duurder, vertelt Van Tongeren. “De kosten zitten in de aanschaf, maar het gebruik wordt vaak lager.”
Voor de aanbestedingen is 70 miljard euro beschikbaar. Suze Gehem, directrice van Groene Grachten, is niet tevreden over de rol van het klimaat in het besteden van dit geld. “Bij de 35% van de aanbestedingen waarin duurzaamheid een rol speelt, is geen garantie dat het prioriteit heeft, laat staan dat er ook echt verduurzaamd wordt.” Maar, zien Van Tongeren en Gehem, waar een wil is, is een weg.
“Bij de meeste overheden waar wij mee samenwerken, zie je dat er een aantal mensen is dat hun nek uitsteekt”, vertelt Gehem. Maar de eenzame strijder is niet genoeg, er moet namelijk samenwerking plaatsvinden tussen individuen met verschillende taken en specialiteiten binnen de overheden, zoals inkopers en bestuurders. “Er zijn gemeenten waar alle verschillende disciplines goed bij elkaar komen, en er zijn gemeenten waarbij dat echt nog zoeken is. Dit jaar is de kwaliteit van samenwerking in ieder geval gestegen.” In 10% van de overheden wordt nu goed interdisciplinair samengewerkt.
Het verlagen van de uitstoot bij aanbestedingen is op allerlei vlakken mogelijk. De gemeente Den Haag is er dan ook mee aan de slag. “We zijn bezig geweest om natuursteen voor bouwprojecten van dichterbij te krijgen. We zijn met het wagenpark van de gemeente gaan kijken naar welke elektrische veegwagens goed werken. Het is makkelijk om te zeggen dat het moet gebeuren, maar ik heb ook de grootst mogelijke bewondering voor de mensen in Den Haag die dit daadwerkelijk voor elkaar krijgen”, vertelt Van Tongeren. “Ja, er is een wethouder die er echt voor gaat, maar er zijn ook bedrijven en een heel ambtelijk apparaat die echt willen.”
Van Tongeren ziet dat de focus op vergroening groeit. Om daar echt vaart aan te geven, moet Nederland “voorbij een kritisch kantelpunt” wat betreft groene aanbestedingen. “De bouwers hebben het een aantal keer gedaan, en zien dat het kan. Gemeentes vinden het fijn. De opdrachtgevers vinden het fijn. Kopers willen sowieso, er is niemand meer die een gaskachel of kolenfornuis wil. Ik verwacht dat kantelpunt in de bouw ergens in de komende vijf jaar.”
Meer weten? Luister dan de uitzending van BNR Bouwmeesters van 12 oktober terug over De rol van duurzaamheid bij publieke aanbestedingen of bekijk het overzicht van alle uitzendingen.
