De weerbaarheid van boeren en tuinders tegen ondermijnende drugscriminaliteit

In opdracht van de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO) en het Aanjaagteam Ondermijning (ATO) heeft de adviesgroep Veiligheid van TwynstraGudde een onderzoek uitgevoerd naar drugscriminaliteit en de ondermijnende effecten daarvan op boeren en tuinders. In deze blog komen de belangrijkste inzichten aan de orde.

Er is duidelijk iets aan de hand op het platteland. Zo laten politiecijfers en nieuwsberichten zien dat meerdere drugsproductie-, opslag- en afvaldumplocaties zijn aangetroffen in het buitengebied. Wij hebben echter geen aanwijzingen gevonden dat drugscriminaliteit een probleem is bij (actieve) boeren en tuinders. Boeren en tuinders geven wel aan te zien dat drugscriminaliteit in hun omgeving plaatsvindt en te weten dat gelegenheid geboden wordt, vooral door leegstaande agrarische gebouwen.

Het vertrouwen in de overheid onder boeren en tuinders is op dit moment laag. De aandacht voor de aanpak van diefstal ervaren ze als gering, de aandacht voor ondermijning in vergelijking daarmee als veel groter. Overheidsfunctionarissen, zoals toezichthouders vanuit de gemeente en omgevingsdiensten of de politie, zien ze eigenlijk vooral bij controles of naar aanleiding van incidenten. Boeren en tuinders zeggen zich in contactmomenten met de overheid bovendien vaak aangesproken te voelen als dader of slachtoffer. Lang niet alle boeren melden mogelijk criminele activiteiten in verlaten schuren.

Wat is nodig voor een weerbaar buitengebied, weerbare boeren en tuinders en een samenwerking tussen alle betrokken partijen om dit te bereiken? Op basis van onze bevindingen zien wij een aantal aanknopingspunten. Deze concentreren zich op het wegnemen van leegstand, het werken aan een vitaal en actief platteland en het herstellen van vertrouwen en verbeteren van de informatiepositie in het buitengebied.

Er dient een strategische en structurele oplossing te komen om de toenemende leegstand in het buitengebied aan te pakken. Herbestemming van agrarische bestemmingen blijft onverminderd belangrijk, maar het slopen is nu misschien wel belangrijker. In de regel geldt namelijk: hoe minder leegstaande schuren, hoe minder ruimte en gelegenheid criminelen hebben om hun netwerk te manifesteren.

Naast een omvangrijke opgave in termen van herbestemming of sanering van voormalige agrarische bebouwing, dient nagedacht te worden hoe een vitaal en actief platteland eruit ziet. Hiervoor is het noodzakelijk zicht te krijgen op de gehele context, niet enkel vanuit een veiligheids-, bestuurlijke of juridische bril, maar ook door het betrekken van andere domeinen zoals gebiedsontwikkeling, ruimtelijke ordening, sociale geografie en ondernemerschap. Het één kan niet zonder het ander.

Concreet kan dit bijvoorbeeld uitgewerkt worden in het combineren van lopende regelingen en initiatieven. Er zijn tal van bestaande arrangementen voor het tegengaan van drugscriminaliteit op het platteland, het aanpakken van leegstaande agrarische bedrijfsgebouwen en het stimuleren van een vitaal platteland. Echter zijn deze aanpakken momenteel veelal van elkaar gescheiden, zowel in de aanpak zelf als in de organisaties die ze aanbieden en/of faciliteren. Opgaven gericht op andere thema’s kunnen mogelijk als vliegwiel fungeren voor de oplossingen om leegstand van agrarisch vastgoed aan te pakken. Kortom: het combineren van bestaande aanpakken biedt kansen.

Voor een vitaal platteland en een structurele oplossing van de toenemende leegstand in het buitengebied is vertrouwen tussen en een goede informatiepositie van de betrokkenen van belang. Hiervoor is het belangrijk boeren en tuinders te benaderen als medestanders in de ambitie het platteland vitaal, leefbaar en vrij van ondermijning te houden. Boeren en tuinders moeten geholpen worden met hun zorgen en problemen, inclusief drugscriminaliteit en andere criminaliteit, alsook andere vormen van overlast. Het vertrouwen moet worden herwonnen dat de overheid hierin een partner is waar (vermoedens van) misstanden gemakkelijk, anoniem en veilig kunnen worden gemeld en die helpt de betrouwbaarheid van zakenpartners te toetsen. Daarmee kunnen boeren en tuinders een rol spelen als partners in bestrijding van drugscriminaliteit, als de ogen en oren van de overheid. Een overheid die actief helpt om samen met boeren en tuinders en andere partners in de geest van goed rentmeesterschap het buitengebied te beheren.

Meer weten over dit onderzoek? Download hier het rapport of de infographic.