Op 1 januari 2024 treedt de Omgevingswet in werking. In deze blog wordt stilgestaan bij de uitbreiding van de bevoegdheden voor decentrale overheden om op lokaal of regionaal niveau eigen regels te stellen.
Momenteel zijn veel onderwerpen op rijksniveau geregeld. Onder de Omgevingswet vindt een verschuiving plaats naar meer decentrale beleidsruimte bij het stellen van regels over activiteiten die gevolgen kunnen hebben voor de fysieke leefomgeving. Het is de bedoeling dat straks alleen regels op bovengemeentelijk niveau worden vastgesteld wanneer dat met het oog op regionale of nationale belangen noodzakelijk is.
Hoewel nog de nodige regels landelijk blijven gelden, dient een initiatiefnemer dan ook goed te controleren of voor beoogde activiteiten mogelijk aanvullende of afwijkende decentrale regels gelden of nog kunnen worden vastgesteld. Onder de Omgevingswet zijn er een aantal instrumenten aangewezen waarin dergelijke regels kunnen worden opgenomen. Denk hierbij aan het (gemeentelijke) omgevingsplan, de (provinciale) omgevingsverordening of de waterschapverordening.
Als bepaalde onderwerpen niet op bovengemeentelijk niveau zijn geregeld, heeft de gemeente in beginsel keuzevrijheid om over een onderwerp al dan niet beperkende regels vast te stellen. Het omgevingsplan wordt daarmee dus een belangrijke bron van informatie voor initiatiefnemers.
Veel gemeenten zijn in aanloop naar de inwerkingtreding van de Omgevingswet al aan de slag gegaan met het opstellen van een nieuw omgevingsplan. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet worden alle gemeentelijke bestemmingplannen van rechtswege omgezet in omgevingsplannen. Voor veel gemeenten zal echter gelden dat er nog de nodige al dan niet politieke besluitvorming nodig is voor wat betreft de concrete invulling van de extra decentrale ruimte onder de Omgevingswet.
Gezien de omvang van de wetgevingsoperatie zullen de nodige omgevingsplannen daarom nog een tijdlang een landelijke standaard set aan regels bevatten (ook wel aangeduid als ‘de bruidsschat’), die op termijn zullen moeten worden omgezet naar vergelijkbare of vervangende decentrale regels.
Waar de bestuurlijke afwegingsruimte van decentrale overheden niet is ingeperkt door hogere regelgeving, is lokaal of regionaal maatwerk mogelijk met betrekking tot het stellen van regels. De Omgevingswet biedt daarbij meer flexibiliteit dan onder het huidige stelsel van wet- en regelgeving.
Zo hebben gemeenten bijvoorbeeld de mogelijkheid om open normen op te nemen in omgevingsplannen, die bij beleidsregel verder kunnen worden uitgewerkt. En waar in het huidige bestemmingsplan alleen regels kunnen worden opgenomen ten behoeve van een goede ruimtelijke ordening, wordt het in het omgevingsplan mogelijk om (binnen de in hogere regelgeving toegestane afwijkingsruimte) aanvullende of afwijkende decentrale regels vast te stellen voor bepaalde milieubelastende activiteiten.
Ook is het denkbaar dat overheden ervoor kiezen om in verordeningen en omgevingsplannen zogeheten omgevingswaarden voor de omgevingskwaliteit vaststellen, die bepalend kunnen zijn bij de beoordeling of nieuwe initiatieven mogen worden gerealiseerd. Deze omgevingswaarden omvatten niet alleen milieunormen, maar kunnen gezien de bredere reikwijdte van het omgevingsplan zien op uiteenlopende thema’s.
In de aankomende jaren kan er dus nog het nodige veranderen en zullen afhankelijk van de keuzes door decentrale overheden onderlinge verschillen kunnen ontstaan in regels ten aanzien van een bepaald onderwerp. Op termijn kan dit mogelijk gevolgen hebben voor de bouw- en gebruiksmogelijkheden op uw locatie.
