"Het kabinet gaat maatregelen nemen om de stikstofproblematiek aan te pakken. Het verlagen van de maximumsnelheid, verminderen van eiwit in veevoer en warme sanering voor de varkenshouderij moeten op korte termijn voor minder stikstofdepositie zorgen. In een tweedelig artikel reageren enkele experts op deze maatregelen. Zorgen de plannen voor genoeg ruimte om de woningbouw weer vlot te trekken? En wat betekent het plan voor beschermde natuurgebieden? Vandaag leest u de reacties van Eric Verkaik en Berend Hoekstra."
De stikstofdeposities in onze natuurgebieden zijn veel te hoog, wat leidt tot een slechte natuurkwaliteit. De vergunningverlening voor nieuwe ontwikkelingen die leiden tot stikstofdepositie is hierdoor lastig geworden, waardoor ruimtelijke ontwikkelingen stilvallen. Het kabinet neemt nu een aantal heel verschillende maatregelen om de problemen op te lossen. Ik concentreer me vooral op één maatregel, die raakt aan twee artikeltjes die ik eerder schreef.
Het kabinet wil de vergunningplicht schrappen, voor activiteiten die geen significante gevolgen kunnen hebben. Waarom deze maatregel?
Zoals ik eerder beschreef, lijkt het mogelijk te onderbouwen dat heel kleine stikstofdeposities een zon klein effect hebben op de natuur dat dit niet meetbaar en daarmee niet significant is. Ik vroeg me af of je op deze manier ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk kon maken zonder dat daarvoor een vergunning nodig is. Onder de Habitatrichtlijn lijkt dit inderdaad mogelijk, omdat je in artikel 6.3 van deze richtlijn eerst toetst of een effect significant is. Alleen voor effecten die significant zijn, vindt vervolgens vergunningverlening plaats. In onze Nederlandse wetgeving verloopt de toetsing iets anders . Nederland heeft, als voorzorg, ook een vergunningplicht opgenomen voor projecten met mogelijk verslechterende effecten 1). Met de huidige hoge achtergrondconcentraties aan stikstof, is het ook voor heel lage stikstofdeposities mogelijk dat ze enige verslechtering kunnen veroorzaken 2). Conform de Nederlandse wetgeving geldt, anders dan ik eerst vermoedde, voor deze lage deposities wel een vergunningplicht. Bij de Habitatrichtlijn geldt deze plicht dus niet.
Met de voorgestelde maatregel verwijdert het kabinet nu de vergunningplicht voor activiteiten die mogelijk verslechterend zijn, maar niet significant verslechterend zijn. Hierdoor zouden straks voor activiteiten die slechts een lage stikstofdepositie veroorzaken wellicht geen vergunningen meer nodig zijn. Ruimtelijke ontwikkelingen met enige stikstofdepositie worden zo weer mogelijk.
Deze maatregel zal dan wel voor meer stikstofdepositie in de natuur zorgen. En voor onze karakteristieke natuur is dat verontrustend, gezien de koers die het kabinet met haar overige maatregelen vaart. De nu voorgestelde maatregelen gaan de veel te hoge stikstofdepositie namelijk niet tegen. Ze leiden tot een daling van de depositie met circa 2,3 mol in de natuurgebieden, zo blijkt uit de Kamerbrief. De deposities in de natuurgebieden blijven daarmee dus vele honderden mol per hectare te hoog 3). Nederland is wel verplicht, zonder uitstel, iets aan deze hoge deposities te doen 4), maar heeft dit al jaren niet voldoende gedaan. Verontrustend daarbij is ook dat de Natura 2000-bescherming ook op andere manieren wordt uitgehold. Zo wordt overwogen kleine Natura 2000-gebieden te schrappen en wordt het wijzigingsbesluit aanwezige waarden niet vastgesteld. Met dit besluit zouden karakteristieke soorten en vegetaties in Natura 2000-gebieden worden beschermd, wat ons land verplicht is 5). Ook deze verplichting komt ons land niet na.
Al met al lijkt het maatregelenpakket voor onze natuur erg zuur.
Een half jaar (!) na de PAS uitspraak is er nog steeds veel onzekerheid bij initiatiefnemers van plannen en projecten: kan mijn initiatief nu doorgang vinden of niet? Wat moet ik doen? Bijna iedereen ondervindt hinder van deze PAS-uitspraak: vertraging, extra kosten of afstel. Het kabinet komt nu met de eerste maatregelen om de urgentie rond de bouw/infrasector met prioriteit aan te pakken.
De belangrijkste maatregelen
Het kabinet neemt nu drie maatregelen voor de bouw/infrasector: snelheidsverlaging, voermaatregelen en warme sanering bij varkenshouderijen. Deze maatregelen moeten ertoe leiden de woningbouwopgave (75.000 woningen in 2020) te realiseren. Bij infrastructuurprojecten gaat het om MIRT-projecten waarvoor op korte termijn toestemming moet worden verleend.
Een noodwet moet de uitvoering van projecten m.b.t. de (water)veiligheid (dijken/kust) garanderen. Bij nadelige effecten door deze projecten worden deze effecten gecompenseerd. Extra budget is gereserveerd.
Gaan de maatregelen helpen?
Met de maatregelen komt een (zeer) beperkte depositieruimte beschikbaar. RIVM heeft een globale inschatting gemaakt van deze ruimte. De snelheidsbeperking leidt naar verwachting op korte termijn tot een gemiddelde reductie van 1,1 mol/ha/jaar. Dit is nadrukkelijk een gemiddelde waarde en kan tussen en binnen Natura 2000-gebieden groot zijn. Definitieve berekeningen o.b.v. een actueel verkeersnetwerk moeten nog worden uitgevoerd. De voermaatregelen en warme sanering leiden pas later tot een effect volgens RIVM. Deze maatregelen leiden daarom op korte termijn nog niet tot depositieruimte voor nieuwe projecten. Met de aangekondigde maatregelen wordt nu een eerste stapje gezet om op korte termijn enige ruimte voor nieuwe ontwikkelingen te creëren. Alvorens gebruik te kunnen maken van de ruimte moet eerst de spoedwet Aanpak Stikstof door beide Kamers worden goedgekeurd en een systeem voor registratie opgezet. De maatregelen moeten ook al zijn uitgevoerd alvorens van het effect gebruik te mogen maken.
De eventuele maatregelen voor waterveiligheidsprojecten duiden op compensatie (ADC). De doorlooptijd van deze projecten is sowieso lang, maar het is verstandig hier nu op voor te sorteren.
Het is niet duidelijk hoe met andere type projecten wordt omgegaan en in hoeverre voor deze projecten gebruik kan worden gemaakt van de nieuwe depositieruimte. Nog veel onduidelijkheden voor de praktijk!
Wat is nodig?
Voor de uitvoeringspraktijk is het nodig dat op zon kortst mogelijke termijn daadwerkelijke en significante vermindering van de depositie plaatsvindt in alle relevante Natura 2000-gebieden. Alleen dan ontstaat er vertrouwen dat de nu stagnerende initiatieven over alle sectoren vlot getrokken kunnen worden. Het kabinet blijft thans hangen in een onderling politiek steekspel waarbij de oplossingen onvoldoende invulling lijken te geven aan de Europese verplichtingen.
Het kabinet heeft in de recente brief nogmaals aangekondigd om aan het einde van dit jaar met een nieuw pakket van maatregelen te komen: met een ambitie om een generieke drempelwaarde vast te stellen en voor een collectieve regeling voor het legaliseren van de activiteiten waarvoor onder het PAS een vrijstelling gold. De wens voor een drempelwaarde is begrijpelijk, maar het is niet duidelijk wat de nieuwe inzichten zijn om dit generiek te onderbouwen. Daarnaast is een drempelwaarde gebiedsspecifiek. Ook het gecumuleerde effect van een drempelwaarde en collectieve regeling zal met maatregelen moeten worden opgevangen.
Wat kunt u nu doen?
Van elk plan en project zal moeten worden vastgesteld welke impact het heeft op de stikstofdepositie, ongeacht hoe de beoordelingsregels er in de toekomst precies uit gaan zien. Zon stikstofdepositieberekening kunt u nu al voorbereiden. Onderzocht kan al worden of het initiatief kritisch is of niet. Mocht er sprake zijn van een toename van de depositie kan ook verkend worden waar oplossingen liggen als het gaat om intern of extern salderen. Ervaring is dat in de praktijk innovatief wordt gedacht om emissies te beperken.
Lees ook de reacties van Jan Willem Erisman, Erwin Noordover en Luuk Boerema.
1) Wnb artikel 2.7.2, zie ook Memorie van Toelichting Wet natuurbescherming
2) Bijvoorbeeld Van den Burg et al. Vakblad bos natuur landschap. Oktober 2019
3) Gies et al. 2019. Inzichten stikstofdepositie op natuur
4)
ECLI:NL:RVS:2019:1603, punt 13.4.
5) Ministerie LNV 2018. Ontwerp-wijzigingsbesluit Habitatrichtlijngebieden.
