Wat is het omgevingsplan

Het omgevingsplan is een van de kerninstrumenten van de nieuwe Omgevingswet. In deze nieuwe wet komen alle regels over onze fysieke leefomgeving samen, met als doel duidelijkere regels, ruimte geven aan nieuwe initiatieven en lokaal maatwerk mogelijk maken. In het omgevingsplan komt de uitwerking te staan van hoe een gemeente haar fysieke leefomgeving wil ontwikkelen en beschermen. De fysieke leefomgeving omvat in ieder geval bouwwerken, infrastructuur, watersystemen, water, bodem, lucht, landschappen, natuur, cultureel erfgoed en werelderfgoed. Ondanks het feit dat de Omgevingswet nog niet in werking is getreden en de omgevingsplannen als zodanig dus nog niet bestaan, wordt er wel hard aan de voorbereiding op de omgevingsplannen gewerkt. Langzaam wordt in diverse gemeenten in het land al geëxperimenteerd met het nieuwe plan, het zogenaamde prototype. Op deze wijze wordt al geanticipeerd op het van kracht worden van de Omgevingswet in 2023.

Van bestemmingsplan naar omgevingsplan

Met de ingang van het omgevingsplan wordt een nieuwe sturingsfilosofie gehanteerd. Er zijn verschillende instrumenten die een gemeente tot haar beschikking heeft. Zo kan er een poging gemaakt worden om de bevolking bewust te maken, te overtuigen of afspraken te sluiten. Pas wanneer dit niet lukt zou gebruikt gemaakt moeten worden van regelgeving door middel van het omgevingsplan. Wanneer je regels maakt als overheid ben je ook verantwoordelijk voor de handhaving hiervan. Er moet dus goed nagedacht worden wat de effecten van de regels zijn, hoe haalbaar ze zijn en wat de verbonden kosten zijn.

Een van de doelen van de Omgevingswet is om de omgevingsplannen ‘globaler en flexibeler’ in te richten dan de huidige bestemmingsplannen. In zekere zin is het omgevingsplan de verbrede opvolger van het bestemmingsplan: waar het bestemmingsplan vooral ging over ‘goede ruimtelijke ordening’, bevat het omgevingsplan dus regels die de gehele fysieke leefomgeving aangaan. Denk hierbij ook aan regels over activiteiten die gevolgen (kunnen) hebben op de leefomgeving.

De gemeente kan voor ieder gebied zeggen welke activiteiten zij wel of niet toestaat, bijvoorbeeld wonen, recreatie of bedrijvigheid. In haar omgevingsplan hoeft de gemeente niet specifiek te bepalen wat er in welk gebied komt. Ze kan voor een ontwikkelingsgebied kiezen voor een meer algemene beschrijving met randvoorwaarden. Ook geeft de gemeente aan welke regels zij aan de activiteiten stelt. De gemeente zorgt dat de regels in het omgevingsplan samen leiden tot een evenwichtige toedeling van functies aan locaties (bron: Informatiepunt Leefomgeving).

Een bruidsschat van het Rijk

Veel regels verhuizen door de Omgevingswet van het Rijk naar gemeenten en waterschappen. Het gaat hierbij voornamelijk over regels met betrekking tot lokale vraagstukken. Het is een berg aan werk om al deze lokale vraagstukken voor het ingaan van de Omgevingswet te verwerken. Daarom is de bruidsschat ingevoerd. Dit is een pakket aan regels dat automatisch deel uitmaakt van het omgevingsplan. Door de gemeenten te voorzien met deze bruidsschat hebben zij de mogelijkheid om zelf prioriteiten te stellen in het wijzigen van bepaalde regels. De gemeenten hebben namelijk vrij spel in het wijzigen of laten vallen van bruidsschatbepalingen.

In dit dossier vindt u nieuws en achtergrond met betrekking tot de ontwikkelingen rondom het omgevingsplan, evenals beleidsstukken, publicaties, video’s, vraag & antwoord en tools over dit onderwerp.