Het Gemeenterecht regelt de taken en bevoegdheden van de gemeenteraad, burgemeester en wethouders. De belangrijkste bepalingen zijn te vinden in de Gemeentewet en de Grondwet.

De gemeenteraad is bevoegd om zelfstandig lokale regelingen vast te stellen in de vorm van Algemene Plaatselijke Verordeningen. Deze mogen echter niet in strijd zijn met provinciale of landelijke wetten. Daarnaast wordt de gemeente geacht om op sommige terreinen landelijke regels nader uit te werken.

Het college van burgemeester en wethouders is belast met het dagelijks bestuur van de gemeente. Wanneer de gemeenteraad besluit bevoegdheden aan het college te delegeren, kunnen aan het college ook raadsbevoegdheden worden opgedragen. Daarnaast is de burgemeester in het bijzonder belast met het handhaven van de openbare orde en veiligheid. In het geval van een noodsituatie kunnen zijn taken verder worden uitgebreid.

De gemeente vervult een centrale rol in het omgevingsrecht. Activiteiten in het omgevingsrecht worden veelal middels lokale vergunningen gereguleerd. In de toekomstige Omgevingswet zal het college van burgemeester en wethouders dan ook de bevoegde instantie zijn om een omgevingsvergunning te verlenen.