Het aantal branden met zonnepanelen neemt toe. Lector Nils Rosmuller blogt over dit actuele onderwerp. Welke richtlijnen zijn er om hoe om te gaan met de gevolgen van branden waarbij zonnepanelen zijn betrokken?
Al sinds jaren vormen de verspreiding en het neerslaan van asbestdeeltjes (depositie) als gevolg van brand een behoorlijk probleem voor de maatschappij. Het levert gezondheidsrisico's op, er gaan behoorlijke kosten gepaard met het opruimen, de omgeving dient te worden afgezet en er zijn mogelijk ook gevolgen voor de veeteelt en landbouw. Als gevolg hiervan zijn er diverse handreikingen verschenen om verantwoord met de bestrijding en de gevolgen van dit soort incidenten om te gaan[1], [2].
De laatste jaren zien we het aantal branden met zonnepanelen almaar verder toenemen[3]. Weilanden en daken van distributiecentra worden omwille van de opwekking van zonne-energie vol gelegd met zonnepanelen[4]. Branden waar dergelijke grote oppervlakten met zonnepanelen bij betrokken raken, leveren naast directe schade voor de eigenaar ook een andersoortig dilemma op als gevolg van deze zonnepanelen, namelijk de depositie van verbrandingsproducten tot ver in de omgeving.
Dit hebben we recent (30 juli 2020) ook gezien bij de brand in 't Veld (Noord-Holland). Daar brandden twee schuren, waarvan de daken[5] vol gelegd waren met zonnepanelen, af. Een behoorlijke rookpluim was het gevolg. Voor zover niets nieuws. Totdat enkele uren na ontstaan van de brand er meldingen komen van boeren in de omgeving (tot enkele kilometers) over schilfers op hun gewassen en in hun weilanden. Dit waren schilfers en stukjes van de zonnepanelen die bij de brand in vlammen waren opgegaan. Vervolgens werden boeren geïnstrueerd hun vee op stal te zetten. De omgeving is visueel geïnspecteerd en burgers en later een asbestsaneringsbedrijf hebben de restanten verzameld.
Iets soortgelijks vond plaats op 28 juli 2020, bij een schuurbrand in Rutten (Flevoland)[6]. Ook hier een grote rookpluim en (kleine) depositie van deeltjes van zonnepanelen tot in de wijde omgeving. Vee moest op stal en oogstactiviteiten moesten worden gestopt.
Als gevolg van deze recente branden en hun impact zijn er kamervragen[7] gesteld door Geurts en Mulder (CDA) aan de Minister van Economische Zaken en Klimaat en de Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat over het vrijkomen van glasscherven en andere brokstukken uit zonnepanelen bij hevige brand (ingezonden 6 augustus 2020). Ze vragen zich onder meer af welke mogelijke schadelijke effecten de asdeeltjes kunnen hebben op de gezondheid van mens en dier (vraag 3).
In 2019 heeft het IFV een (internationale) verkenning van de veiligheidsrisico's als gevolg van de energietransitie[8] gepubliceerd. In het hoofdstuk over zonnepanelen hebben we melding gemaakt over de gezondheidsrisico's van branden met zonnepanelen.
|
TUV, 2015 In het uitgevoerde onderzoek (in een experimentele setting zijn enkele zonnepanelen in brand gestoken) van TÜV (2015) naar emissies bij branden met PV-panelen zijn aanvullende schadelijke stoffen gemeten ten opzichte van de bij een normale woningbrand vrijkomende CO en CO2. Mogelijke overschrijding van toxicologische grenswaarden van zware metalen zoals lood en cadmium is echter alleen in de onmiddellijke nabijheid van de brand en onder zeer ongunstige omstandigheden gemeten. |
Let wel, dit was 2015 en het resultaat van een enkel brandend zonnepaneel. Duidelijk wordt in ieder geval wel dat naast restanten van de panelen, ook zware metalen en toxische verbrandingsproducten vrij kunnen komen, en in de omgeving kunnen neerslaan.
Dat geeft dan ook direct aanleiding tot een serie van vragen:
Herkennen, onderkennen en kennen we de veiligheids-, gezondheids- en milieurisico's hiervan?
In welke mate treden deze gevaren op?
Op welke wijze moet hiermee worden omgegaan?
Wie is er verantwoordelijk voor de gevolgen en de afwikkeling[9]?
…
Door deze onduidelijkheden wordt één ding duidelijk. Er is wat mij betreft behoefte aan een landelijke richtlijn hoe om te gaan met de gevolgen van branden waarbij zonnepanelen zijn betrokken. We zullen deze branden in de toekomst namelijk in toenemende mate krijgen. Daar waar we asbest uitfaseren en alsmaar minder tegenkomen in onze samenleving, is er bij zonnepanelen sprake van een sterk toenemende trend. Voor asbest hebben we inmiddels een landelijke handreiking. Hoog tijd om werk te maken van zo'n landelijke richtlijn, waarbij veel geleerd kan worden van de handreiking aanpak asbestincident (voetnoot 2).
Voor het IFV zie ik hierin een belangrijke rol weggelegd vanwege onze kennis en ervaring en goede samenwerking met deskundigen in de veiligheidsregio's. Bij voorkeur trekken we hierbij op met relevante partijen als het RIVM, het Veiligheidsberaad, omgevingsdiensten en de NVWA.
[1] De brandweer heeft hiervoor zijn eigen richtlijn voor het optreden: https://www.ifv.nl/kennisplein/Documents/201811-BRWNL-Brancherichtlijn-en-publicatie-Brandweeroptreden-bij-asbestincidenten.pdf
[2] Tevens is er de IFV publicatie handreiking aanpak asbestincidenten: https://www.ifv.nl/kennisplein/Documents/20181212-IFV-IenW-Handreiking-aanpak-Asbestincidenten-werkversie-1-1.pdf
[4] https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2019/17/vermogen-zonnepanelen-meer-dan-de-helft-toegenomen
[5] Overigens waren die daken vrij van asbest. Asbest was ten behoeve de installatie van de zonnepanelen gesaneerd.
[6] https://www.omroepflevoland.nl/nieuws/186598/zeer-grote-brand-legt-boerenschuur-in-de-as
[7] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2020Z14522&did=2020D31083
[8] https://www.ifv.nl/kennisplein/Documents/20200114-IFV-Internationale-verkenning-energietransitie.pdf
[9] Omroep Flevoland heeft in beeld gebracht hoe de betrokken instanties (veiligheidsregio, gemeente, RIVM, omgevingsdienst, NVWA) naar elkaar verwijzen als het gaat om de verantwoordelijkheid. https://www.omroepflevoland.nl/nieuws/188463/stukjes-zonnepaneel-in-oogst-na-brand-niemand-controleert
Waar asbest steeds verder wordt uit gefaseerd, zien we de gevolgen van branden met zonnepanelen toenemen. Een ontwikkeling die, door de snelle opkomst van zonnepanelen, een vlucht neemt maar vraagt om een landelijke aanpak wanneer het aan komt op het omgaan met de gevolgen van dergelijke branden.
Kennen, herkennen en onderkennen we de veiligheids-, gezondheids- en milieurisico's hiervan? In welke mate treden deze gevaren op? Op welke wijze moet hiermee worden omgegaan? En wie is er verantwoordelijk voor de gevolgen en de afwikkeling van een dergelijke brand? De antwoorden op bovenstaande vragen zijn niet eenduidig te beantwoorden maar de vraag naar een landelijke richtlijn wordt wel steeds urgenter.
Het IFV zal binnen afzienbare tijd betrokken en belanghebbende partijen, zoals deskundigen in veiligheidsregio's, het RIVM, het Veiligheidsberaad, omgevingsdiensten en de NVWA benaderen om te onderzoeken hoe gezamenlijk expertise en advies op dit vlak gebundeld kan worden. Daarnaast zal het IFV vanuit zijn rol verkenningen uitzetten waarbij onder andere inhoudelijk onderzoek zal plaatsvinden (wel of geen zware metalen), casuïstiek wordt verzameld rondom dergelijke branden en deposities en in beeld wordt gebracht tot welke gezondheids- en milieurisico's dit soort deposities kunnen leiden.
