Op 5 oktober jl. is het langverwachte verslag van de heer Johan Remkes verschenen. Naast een reflectie, waarin hij ingaat op de inhoud van de gesprekken met onder meer de (vertegenwoordigers) van de agrarische sector, natuurorganisaties, het bedrijfsleven, banken, ketenpartijen, medeoverheden, supermarkten en verwerkers en het IPO, bevat het verslag aanbevelingen en denklijnen. Die lijnen wijzen op een noodzakelijke en grootschalige transitie van en door de agrarische sector.
Hoewel de titel van het verslag “Wat wel kan” luidt, is het geen opvolgend verslag na de eerder verschenen adviezen van het Adviescollege Stikstofproblematiek van 25 september 2019 (1), “Niet alles kan” en het eindadvies “Niet alles kan overal” van 8 juni 2020 (2). De overkoepelende boodschap is dat vertrouwen in elkaar, en gezamenlijke inzet, nodig is om tot de noodzakelijke reductie van stikstofemissie te komen op zeer korte termijn (3). Zonder ingrijpen zal Nederland op slot gaan, en zal ook de vergunningverlening voor woningbouw en andere projecten tot stilstand komen. Perspectief is nodig, omdat anders geen beweging van de sector te verwachten is volgens de heer Remkes. Omdat in het verslag aanbevelingen worden gedaan, die omgezet dienen te worden in wet- en regelgeving, is nog niet te beoordelen wat hiervan de juridische gevolgen zullen zijn, laat staan of deze ook juridisch houdbaar zullen zijn.
Het verslag beschrijft een integrale denklijn, waarbij het kabinet samen met de betrokken partijen wordt opgeroepen om tot een landbouwakkoord te komen. Allereerst wordt echter stilgestaan bij het stikstofvraagstuk, en het ontstaan van de huidige impasse en de wensen van de gesprekspartners.
In het vierde hoofdstuk van het verslag staan 25 aanbevelingen voor een betere aanpak van het stikstofvraagstuk, de brede transitie van de landbouw en het landelijk gebied (4). Eén van de aanbevelingen die ook tijdens en na de persconferentie de gemoederen bezig houdt, is het voorgestelde versneld beëindigen van de emissies van de 500-600 piekbelasters. In het verslag staan hierover geen concrete aanbevelingen. Dat kan ook niet, omdat het gaat om een persoonlijk verslag met weergave van de gevoerde gesprekken, en een denklijn voor toekomstig beleid. Dat beëindiging op zeer korte termijn één van de oplossingen is, dat is iets waarover nu al verdeeldheid heerst (5).
De heer Remkes kraakt in het verslag niet alleen harde noten voor de (toekomst van de) agrarische sector. Ook wijst hij op falend overheidsbeleid, mede als gevolg waarvan de huidige impasse is ontstaan. Hierdoor zou extra aandacht moeten worden besteed aan de sector, en vooral ook met de boeren in gesprek moeten worden gegaan. Naast deze sector zijn ook andere sectoren verantwoordelijk voor de emissies die bijdragen aan de huidige impasse.
Omdat de voorgestelde uitkoopregeling van de piekbelasters ter discussie staat, en op 3 oktober jl. het PBL het rapport (6) heeft gepubliceerd waaruit volgt dat volledige besteding van de gereserveerde budgetten in de periode tot 2030 nauwelijks voorstelbaar is voor uitkoop, is het de vraag hoe dit alles wordt omgezet in effectiever beleid, waardoor alsnog de noodzakelijke reductie op zeer korte termijn wordt gerealiseerd.
Hoe dit in een ruim jaar uitgevoerd zou moeten worden, dat is aan het kabinet. Naast de positieve aanbevelingen in het verslag met als doel de transitie van de sector te kunnen gaan maken, zal eerst ingezet moeten worden op ruimte door daling. Zonder die daling en ook gelet op het verwachte sneuvelen van de bouwvrijstelling, zullen alle ontwikkelingen in het gedrang komen. Het laatste wat naast alle crisissen gewenst is, is nog meer stilstand.
Eerste advies Adviescollege Stikstofproblematiek, Niet alles kan - Eerste advies Adviescollege Stikstofproblematiek | Rapport | Rijksoverheid.nl.
Eindadvies Adviescollege Stikstofproblematiek Niet alles kan overal | Rapport | Rijksoverheid.nl
Zie hierover op de site van de NOS van 6 oktober 2022, Vraagtekens bij advies om piekbelasters binnen jaar uit te kopen (nos.nl)
Beëindigen van veehouderijen | PBL Planbureau voor de Leefomgeving.
Rapport Remkes: 'Wat wel kan – Uit de impasse en een aanzet voor perspectief'
