De regio Groot-Rijnmond staat economisch sterk. Maar op het gebied van welzijn is het Zuid-Hollandse gebied verre van koploper. Friese regio’s scoren beduidend beter, blijkt uit de CBS-publicatie Regionale brede welvaart 2022. De data bevestigen dat brede welvaart veel meer omvat dan enkel economische kracht. Daarbij is het wel waken voor overhaaste conclusies: de mate van verstedelijking in een gebied is géén directe indicator voor een lagere brede welvaart.
Groot-Rijnmond is relatief rijk. Met een bruto binnenlands product (bbp) van ruim 53 duizend euro per hoofd van de bevolking is het de op vier na rijkste van de in totaal veertig COROP-regio’s.
In Friese regio’s wordt per capita beduidend minder geld verdiend: Noord-Friesland, Zuidoost-Friesland, Zuidwest-Friesland staan respectievelijk op plek 33, 24 en 39 op de bbp-ranglijst.
En toch scoren de Friezen over het algemeen beter op brede welvaart. Het bbp is namelijk slechts één van de ruim veertig indicatoren die het CBS gebruikt voor het meten van dit holistische begrip, dat de kwaliteit van het leven toont, en de mate waarin dit ten koste gaat van de brede welvaart van latere generaties, of van mensen elders in de wereld.
Er wordt daarbij gekeken naar onder meer wonen, arbeid en vrije tijd en gezondheid, en naar sociaal, natuurlijk en menselijk kapitaal, in het heden en de toekomst. En op die vlakken scoren de ‘arme’ Friezen over het algemeen beter dan de ‘rijke’ Rijnmonders.
De CBS-data bevestigen dat brede welvaart veel meer omvat dan economische, en dat economische welvaart niet automatisch leidt tot grotere brede welvaart.
Het is niet zo dat de Friezen alle aspecten van hun leven als perfect beoordelen. Zo scoort Noord-Friesland slecht op ‘tevredenheid met vrije tijd’ en Zuidwest-Friesland op ‘tevredenheid met het leven’.
Maar als je naar de combinatie van indicatoren voor brede welvaart kijkt, trekt Friesland wel aan het langste eind. De Noord-Friezen zijn bijvoorbeeld wél zeer tevreden met het leven, en Zuidwest-Friezen zijn dan weer zeer te spreken over hun vrije tijd.
Ook scoren de Friese regio’s goed op arbeidsparticipatie en is de werkloosheid er lager dan in Groot-Rijnmond. En Friezen voelen zich gezonder, leven langer, en zijn tevredener met hun woning en woonomgeving dan Rijnmonders.
Verder constateert het CBS dat regio’s met veel gunstige of met veel ongunstige scores vaak een aaneengesloten gebied vormen.
Nederland lijkt verdeeld in noord en zuid: regio’s met een hoog welzijn liggen vooral in het noorden. De Randstad en Noord-Brabant (zuid) scoren goed op materiele welvaart. Het noorden scoort van weer beter dan het zuiden op gezondheid en milieu. En qua arbeid en vrije tijd is de welvaart hoog in strook die grofweg van Eindhoven via Utrecht naar Groningen loopt.
De geografische clustering van brede welvaart is in lijn met eerdere bevindingen van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Die schreef in het advies ‘Elke regio telt’, waarin de brede welvaart niet op COROP-niveau maar op gemeenteniveau werd onderzocht: “Een factor die de brede welvaart in de slecht scorende gemeenten extra nadelig beïnvloedt, is dat in de omliggende regio doorgaans de situatie niet of nauwelijks beter is.”
“Inwoners van [slecht scorende gemeenten] kunnen de in hun eigen gemeente ontbrekende brede welvaart niet compenseren door gebruik te maken van voorzieningen in de omliggende regio.”
Als laatste biedt het CBS-onderzoek inzicht in de samenhang tussen verstedelijking en brede welvaart. Groot-Rijnmond, middenin de Randstad en met Rotterdam als centrumstad, is een stuk stedelijker dan de Friese regio’s. Het zelfde geldt voor de regio’s Groot-Amsterdam met Amsterdam, Westland met Den Haag, zeer stedelijke (en relatief welvarende) gebieden die lager scoren dan het landelijkere Friesland.
Het is dus verleidelijk om uit de vergelijking met Friesland te constateren dat stedelijkheid en brede welvaart negatief correleren. Maar zo’n conclusie doet geen recht aan de complexiteit van brede welvaart. Er is geen directe link tussen de mate van verstedelijking in een gebied en de brede welvaart, stelt het CBS.
Uit de publicatie: “Duidelijk is dat de stedelijke gebieden ‘anders’ scoren dan de niet-stedelijke, maar zij scoren niet overduidelijk positiever of negatiever. Ook vormt de brede welvaart geen duidelijke functie van stedelijkheid, als je hierbij tevens het gemiddeld stedelijk gebied betrekt.”
“Duidelijk is wel dat die Randstad een andere positie inneemt dan de drie noordelijke provincies, maar dan weer niet onverdeeld gunstiger of ongunstiger”, aldus de CBS-onderzoekers. De regio Utrecht bevestigt die diversiteit. Het gebied heeft de vierde grootste stad van Nederland (en een zeer hoog bbp per capita), en heeft volgens het CBS de hoogste brede welvaart van alle COROP-regio’s.
