Het akkoord van de coalitiepartijen bevat aanknopingspunten voor het aanpakken van de grote maatschappelijke opgaven. De woorden klimaat, energie, wonen en stikstof vallen veelvuldig in het akkoord.
Ook komen er grote bedragen voor beschikbaar. Deze grote opgaven zijn onderdeel van ‘Krachtig Groen Herstel’, de krachtige oproep van decentrale overheden van voor de verkiezingen. Omdat veel van die opgaven samenkomen in de gebieden zijn de decentrale overheden onmisbaar bij de uitvoering.
Namens de gezamenlijke provincies reageert Jaap Smit: “Vandaag ligt er eindelijk een regeerakkoord. Dat bekent dat we aan de slag kunnen met het nieuwe kabinet en dat is hoog tijd! Dit akkoord gaat over het samen aanpakken van de grote vraagstukken waar Nederland voor staat. Zoals klimaat, energie, maar ook het bouwen van huizen en het oplossen van het stikstofprobleem. Al die opgaven spelen op dezelfde vierkante kilometer waarbij ruimtelijke afwegingen zullen moeten worden gemaakt. Daarbij spelen de provincies een onontbeerlijke rol. We gaan aan de slag, want er ligt belangrijk werk op ons te wachten”.
We zijn blij dat er een oplossing wordt gezocht voor het vraagstuk van het provinciale deel van de motorrijtuigenbelasting per 2025. Helaas is er geen oplossing opgenomen voor de eerdere derving van opcenten vanwege de stimulering elektrische auto’s (door de ROB berekend op € 372 miljoen in 4 vier jaar). Provincies hechten zeer aan het handhaven van een eigen belastinggebied en gaan graag in gesprek over alternatieven voor de huidige opcenten. Voor de uitvoering van het klimaatakkoord door decentrale overheden wordt geld gereserveerd (bij elkaar opgeteld 5,6 mld tot en met 2030). De verdere toename van de opschalingskorting wordt geschrapt. Liever z agen de provincies deze laatste helemaal verdwijnen.
Deze coalitie gebruikt de middelen uit het Europees herstelfonds om de plannen uit dit akkoord te financieren. De provincies zijn teleurgesteld daarover. Het is beter om deze middelen te besteden aan nieuwe initiatieven voor een klimaatneutrale en digitale economie. Digitalisering speelt een grote rol bij opgaven van provincies. Op vrijwel alle beleidsterreinen neemt het belang van data-gedreven beleidsontwikkeling en -monitoring snel toe.
Klimaatverandering is dé uitdaging is voor onze generatie, zeggen de onderhandelaars. De opgehoogde doelstelling van 60% C02 reductie tegen 2030 laat dat zien. De provincies onderschrijven dan ook dat er snel, grote stappen gezet moeten worden om deze duurzame omslag te maken, met bijbehorende middelen van wel 35 miljard. De 5,6 miljard tot 2030 is voor de uitvoering door decentrale overheden beschikbaar. We zijn minder enthousiast over het feit dat die middelen mondjesmaat beschikbaar komen in 2023. De provincies staan klaar om invulling te geven aan het klimaatakkoord via onder de regionale energiestrategiën. Kennis en capaciteit die nu zijn opgebouwd gaan verloren als financiering in 2022 uitblijft. Daarbij maken provincies zich zorgen over de benodigde middelen voor het oplossen van de krapte op het energienetwerk. Provincies spelen graag een rol bij het programmeren en prioriteren van regionale beslissingen voor het energienetwerk.
De samenwerkende provincies herkennen de keus van het nieuwe kabinet voor een integrale, gebiedsgerichte aanpak voor stikstof, water, klimaat en biodiversiteit. In het besef dat hiervoor een langdurig, consistent en voorspelbaar beleid nodig is. Daarvoor komt er boter bij de vis door het instellen van een transitiefonds dat optelt tot 25 miljard euro. Over de besteding wil het kabinet bestuurlijke afspraken met provincies maken. Voor provincies is het daarbij belangrijk dat er niet alleen inhoudelijk maar ook financieel maatwerk wordt geleverd. De provincies denken daarbij aan het ontschotten van budgetten en gebiedsfondsen. Het kabinet moet hier vaart mee te maken in het belang van een voortvarende start van deze transities. Voor de aanpak van het stikstofvraagstuk hebben provincies eerder een stikstofplan gepresenteerd.
De ambitie om de woningbouw te versnellen naar 100.000 woningen per jaar sluit goed aan bij de oproep van de decentrale overheden. Daarbij houden we blijvend aandacht voor de krimpregio’s. De provincies hebben gepleit voor het afschaffen van de verhuurdersheffing, behoud van de woningbouwimpuls en het Volkshuisvestingsfonds en forse investeringen in infrastructuur ten behoeve van de woningbouw, en zijn verheugd te lezen dat met het regeerakkoord op deze punten stappen zijn genomen.
Het goed laten landen van de enorme opgave van woningbouw vereist effectief samenspel tussen overheden met gebiedskennis, regionale regie en nationale regelgeving en investeringen om tot betaalbare woningen te komen. De aanpak van de opgave voor wonen heeft alleen kans van slagen als het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen werken als één overheid. De provincies nodigen de minister voor VRO uit om gezamenlijk met de decentrale overheden de regierol verder te definiëren om te komen tot goede samenwerking en wederkerige prestatieafspraken.
We benadrukken het belang van een goede samenwerking tussen het rijk en de decentrale overheden om de grote maatschappelijke opgaven die in het coalitieakkoord centraal staan in samenhang aan te pakken. Om de enorme opgaven in de ruimte te realiseren, is het nodig deze slim te combineren met een gezamenlijke aanpak in de gebieden. Gemeenten, provincies en waterschappen bundelen graag de krachten met het rijk, maar stellen daarbij een aantal voorwaarden, zoals evenwichtige bestuurlijke verhoudingen. Het is belangrijk dat nieuw beleid en wetgeving eerst getoetst worden op uitvoerbaarheid. En dat er een evenwicht is tussen taken, bevoegdheden en financiële middelen voor alle bestuurslagen.
