Om grip te houden op locaties waar afhaalpunten (pick-up-points) zich vestigen, is helder en eenduidig beleid essentieel. Afhaalpunten hebben grote invloed op de aantrekkingskracht van winkelgebieden, door clustering versterken ze elkaar.
Om grip te houden op locaties waar afhaalpunten (pick-up-points) zich vestigen, is helder en eenduidig beleid essentieel. Afhaalpunten hebben grote invloed op de aantrekkingskracht van winkelgebieden, door clustering versterken ze elkaar.
De detailhandelsvisie is bij uitstek het middel om samenhangende keuzes te maken en kaders te stellen. De juridisch-planologische verankering is daarbij belangrijk, om doelgericht te sturen en de vertaling naar het bestemmingsplan te maken. Onderscheid kan worden gemaakt tussen afhaalpunten en andere vormen van internethandel.
Stand alone afhaalpunten: hoe te ordenen?
Bedreigend of ......
Niet alleen voor niet-dagelijkse artikelen, maar ook voor levensmiddelen wint internet (cross-channel) snel terrein. Steeds meer supermarkten zijn bezig met afhaalpunten, waar de consument zijn via internet bestelde artikelen snel en makkelijk kan afhalen, zonder daarvoor drukke winkelcentra te bezoeken.
Gemeenten en gevestigde detailhandel zien dat anders; steeds minder redenen om winkelcentra te bezoeken, waardoor aantrekkingskracht en omzet verminderen. Daarnaast kunnen afhaalpunten de bereikbaarheid van bedrijventerreinen negatief beïnvloeden.
Sterk groeiende markt
Nagenoeg alle supermarktketens in Nederland zijn bezig met het ontwikkelen en uitrollen van afhaalpunten, zowel in de winkels zelf (store-based) als op makkelijk bereikbare locaties langs doorgaande routes (stand-alone). Albert Heijn opende er dertien binnen een jaar, Superdirect heeft de ambitie een groot aantal afhaalpunten te openen die 24/7 geopend zijn. Jumbo wil zowel afhaalpunten in haar winkels realiseren als op stand-alone locaties. Ook Plus, Deka, Boni, Coop, Spar en Sligro zijn bezig met afhaalpunten.
Voorspellingen omtrent het internetaandeel in de foodmarkt lopen uiteen van enkele procenten tot 15 à 20% over vijf jaar. Cijfers die er toe doen.
Wat zijn afhaalpunten precies?
Locaties die specifiek en uitsluitend zijn bedoeld voor goederen afhalen en/of terugbrengen. Ter plaatse worden geen goederen geproduceerd, langdurig opgeslagen, gerepareerd of tentoongesteld en kunnen ook geen andere zaken worden geregeld. Alleen door consumenten bestelde goederen worden hier korte tijd opgeslagen, met als doel te worden opgehaald.
Afhaalpunten zijn een nieuwe vorm van bedrijvigheid met eigen ruimtelijke effecten. Afhaalpunten kunnen voorkomen als hoofdactiviteit of ondergeschikte activiteit.
Hoe te ordenen
De komende jaren is een sterke groei te verwachten van het aantal stand-alone afhaalpunten. Daarom is het zaak om deze ontwikkeling goed te begeleiden en er naar te streven dat geen onaanvaardbare schade wordt aangericht aan de detailhandelsstructuur en het functioneren van bedrijventerreinen. Beleidsnota's voor detailhandel en bedrijventerreinen zijn bij uitstek het middel om beleid te formuleren ten aanzien van stand-alone afhaalpunten.
Vragen die hierbij aan de orde komen zijn:
Wat is de omzetimpact op bestedingen en de impact op in de detailhandelsnota aangeduide perspectiefrijke winkelgebieden?
Past het afhaalpunt in het segmenterings-/profileringsbeleid voor bedrijventerreinen en in hoeverre leiden de bedrijfsbelangen van op bedrijventerreinen gevestigde bedrijven tot conflicten met consumentenstromen (mobiliteitsvraagstuk)?
Hoe om te gaan met de Ladder voor Duurzame Verstedelijking?
Hoe te regelen in bestemmingsplannen?
Hoe kunnen gemeenten handhaven?
Omzetimpact op perspectiefrijke winkelgebieden
Economische motieven mogen geen rol meer spelen in de besluitvorming over realisatie of uitbreiding van winkelgebieden. Toch is inzicht in de effecten van afhaalpunten op in het detailhandelsbeleid aangewezen winkelgebieden altijd nodig. Voorkomen moet worden dat afhaalpunten leiden tot een duurzame verstoring van de vastgestelde detailhandelsstructuur. Grote omzetconsequenties voor buurt/wijkcentra kunnen tot gevolg hebben dat deze centra in hun voortbestaan worden bedreigd, waardoor het voor inwoners niet meer mogelijk is om binnen aanvaardbare afstand hun dagelijkse boodschappen te doen. De rechter heeft erkend dat de overheid op dit soort ontwikkelingen mag sturen, maar uitsluitend voor de eerste levensbehoeften. In dat geval is geen sprake van een economisch motief.
Overigens kan verkoop van niet-dagelijkse artikelen op solitaire locaties (bijvoorbeeld vanuit afhaalpunten) ook leiden tot extra leegstand in aangewezen winkelgebieden, tot aantasting van ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid ter plekke. Ook dit is in principe een ruimtelijk relevant argument.
Segmenterings-/profileringsbeleid bedrijventerreinen
De invloed van afhaalpunten op winkelgebieden krijgt terecht veel aandacht. Die aandacht zou ook voor bedrijventerreinen en andere werklocaties moeten gelden. Afhaalpunten kunnen daar een positief, maar ook een negatief effect op hebben. Afhaalpunten kunnen nieuw leven brengen op leegstaande locaties. Vooral in gebieden waar veel consumenten komen kunnen ze meerwaarde hebben.
Op terreinen waar nauwelijks consumenten komen en waar ruimte schaars is, kunnen ze echter ook de situatie verstoren. Een sterke menging van personen- en vrachtverkeer kan (veiligheids)problemen opleveren. Ook op locaties waar industrie, logistiek en handel domineren, zijn afhaalpunten minder gewenst. Er is steeds minder ruimte voor traditionele en grootschalige vormen van bedrijvigheid. Ook op bedrijventerreinen is een goede afweging dus op zijn plaats.
Ladder Duurzame Verstedelijking
In de Ladder voor Duurzame Verstedelijking is een motiveringsplicht opgenomen voor nieuwe stedelijke ontwikkelingen in bestemmingsplannen. Verantwoording dient plaats te vinden aan de hand van een drietal treden. De eerste trede is de vraag of de voorgenomen stedelijke ontwikkeling voorziet in een actuele regionale behoefte. Hierbij kan het gaan om zowel kwantitatieve als kwalitatieve aspecten. Beide vervolgstappen uit genoemde ladder hebben betrekking op de vraag of de ontwikkeling in bestaand stedelijk gebied ingepast kan worden en als dat niet mogelijk is op andere locaties, die vooral goed ontsloten moeten zijn.
In relatie tot afhaalpunten is het belangrijk het initiatief vanuit veranderende consumentenbehoefte te onderbouwen, bij voorkeur in een regionale context. Hier dient een relatie te worden gelegd met het regionaal- en provinciaal beleid. Ten aanzien van locatieafwegingen vraagt elke plek om maatwerk. Bij store-based vestigingen is vrijwel altijd sprake van bestaand stedelijk gebied en versterking van dat gebied. Stand-alone vestigingen zullen hoofdzakelijk op traffic-locaties worden gerealiseerd. Bereikbaarheid is een belangrijk uitgangspunt. Soms betreft het een nieuw te ontwikkelen locatie, in andere gevallen een herontwikkeling van een bestaand gebouw.
Hoe regelen in bestemmingsplannen?
Door het ontbreken van (landelijke) regelgeving is beoordeling van afhaalpunten vaak ad hoc en ligt inkadering vooral bij lokale overheden. Grootste knelpunt in de praktijk is niet zozeer de definitie van detailhandel, maar de wijze waarop daarmee in bestemmingsplannen en beleidsnota's wordt omgegaan in relatie tot afhaalpunten. De ene gemeente ziet het afhaalpunt niet als "pure" detailhandel en laat deze activiteit (al dan niet via een binnenplanse afwijking) toe binnen een bedrijfsbestemming. Andere gemeenten zien het afhaalpunt wel als detailhandel en beoordelen een initiatief als zodanig.
Om een afhaalpunt planologisch te regelen is in het bestemmingsplan een begripsomschrijving vereist.
Wij stellen de volgende begripsomschrijving voor: "Een locatie waar de consument uitsluitend via internet bestelde goederen kan afhalen of retourneren, waar uitsluitend logistiek en opslag van bestelde goederen gedurende een korte periode plaatsvindt en waarbij geen sprake is van uitstalling ten verkoop en/of overige activiteiten".
Hiermee wordt voorkomen dat afhaalpunten juridisch mogelijk zijn op locaties waar dit niet wenselijk is. In veel vigerende bestemmingsplannen is immers nog niet op dit fenomeen geanticipeerd, waardoor discussie kan ontstaan of ter plaatse een afhaalpunt mogelijk is.
Afhaalpunten kunnen op diverse manieren planologisch worden geregeld . Eerste vraag hierbij is of bij het afhaalpunt sprake is van een ondergeschikte functie / activiteit of van een hoofdfunctie / activiteit. Indien sprake is van een ondergeschikte functie / activiteit (zoals bijvoorbeeld een PostNL-afhaalpunt) zijn er twee opties: De eerste is dat bij een bestaande hoofdvestiging ondergeschikte afhaalpunten rechtstreeks worden toegestaan binnen bepaalde bestemmingen (detailhandel, centrum of gemengd) vanwege beperkte ruimtelijke effecten. De tweede is om beperking te stellen aan de omvang (maximum m² en/of %), of afwijkingsbevoegdheid op te nemen.
Wanneer sprake is van een hoofdactiviteit zijn er meerdere opties. Men zou ervoor kunnen kiezen om deze binnen bepaalde bestemmingen rechtstreeks toe te staan of via een afwijkingsbevoegdheid. Bij een afwijkingsbevoegdheid heeft het college onder voorwaarden nog een nadere afwegingsbevoegdheid. Voor bestaande afhaalpunten of specifieke locaties waar men afhaalpunten wil toestaan, kan een aanduiding afhaalpunt' op de verbeelding worden opgenomen. Dit kan ook een zone zijn langs een ontsluitingsweg van een bedrijventerrein. Dit is een beleidsmatige afweging.
Een andere optie is het opnemen van een nieuwe bestemming Afhaalpunt. We zouden dit echter niet snel adviseren, omdat het mogelijk is dat het afhaalpunt op termijn verdwijnt waarna het lastig is om de locatie opnieuw in te vullen. Beter is dan om een hoofdbestemming op te nemen (bijvoorbeeld Bedrijf) met een nadere aanduiding. Dan kan altijd worden teruggevallen' op de hoofdbestemming.
Handhaven
De effectiviteit van een regeling staat of valt met de handhaving ervan. Het komt regelmatig voor dat een regeling dusdanig complex is, dat deze in de praktijk moeilijk te controleren is. Een heldere beleidslijn die ten grondslag ligt aan de regeling is essentieel. Als het beleid is dat bij een afhaalpunt geen showrooms zijn toegestaan, is dit in de praktijk vrij eenvoudig te handhaven.
Vaak wordt echter ook ondergeschikte verkoop toegestaan of een showroom van beperkte omvang. Dit is veel lastiger te handhaven, zeker wanneer de ondergeschiktheid of beperkte omvang niet goed is gedefinieerds. Daarnaast is het mogelijk dat een dergelijke showroom tersluiks wordt uitgebreid, waardoor het na verloop van tijd gaat functioneren als reguliere winkel.
Meer informatie
Voor meer informatie:
wanda.blommensteijn@bro.nl
Dit e-mail adres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. ,
sven.maas@bro.nl
Dit e-mail adres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien. of
tis.kolen@bro.nl
Dit e-mail adres is beschermd tegen spambots. U heeft Javascript nodig om het te kunnen zien.
Bron: Brochure Internethandel, opgesteld door de Kamer van Koophandel in samenwerking met BRO
Door
BRO
Gerelateerde informatie:
