Wat kunnen we leren van onze decennialange ervaringen in projecten in de bouw- en infrasector? Onder andere dat de contractuele (keten)samenwerking ondanks vele initiatieven nog veel te wensen over laat. Problematische samenwerking door een rigide, vijandige contractomgeving [1] is niet van gisteren en een hardnekkig fenomeen. Dit is nog altijd een remmende factor op échte vooruitgang en innovatie. Gelukkig zijn er genoeg inspirerende voorbeelden waar samenwerking resulteert in win-win.Het kan dus anders maar het moet nu ook echt anders.
Het is niet wenselijk dat er beter wordt samengewerkt in projecten, het is noodzaak. En er is urgentie. Niet alleen vanwege de gevolgen van Corona, die ons onmiddellijk dwingt tot meer samenwerking. Grote complexe maatschappelijke opgaven zoals de klimaatadaptatie, energietransitie, verduurzaming, circularisering etc. gaan we echt niet oplossen met vechtcontracten. Deze opgaven vragen om grootschalige innovatie, soms zelfs een systeemverandering, die alleen met vereende krachten en door effectieve (keten)samenwerking goed kunnen worden opgepakt.
Toonaangevende publieke opdrachtgevers in Nederland zijn zoekende naar betere (keten)samenwerking met de daarbij behorende contractering. Zo wordt onder meer in de Marktvisie [2] betere samenwerking bepleit. Rijkswaterstaat [3] heeft het adagium “markt tenzij...” gewijzigd naar “samen met de markt”. De Bouwagenda [4] benadrukt het belang van samenwerking. En McKinsey & Company heeft in een recent rapport [5] gepleit voor meer evenwichtige contractuele risicoverdeling met inzet van samenwerkingsvormen zoals allianties, twee-fasencontracten, bouwteam en portfoliocontracten.
Over de principes (de bedoeling) van goede samenwerking in projecten, zijn betrokkenen het vaak wel eens. Principes zoals openheid, wederkerigheid (win- win), respect, inclusiviteit, vertrouwen en een eerlijke prijs voor eerlijk werk kom je in veel project start-ups en samenwerkingscharters tegen. En dan?
Deze principes vervolgens in de weerbarstige projectpraktijk brengen, blijkt doorgaans niet zo eenvoudig. Onvermogen om de principes in de praktijk overeind te houden, zorgt ervoor dat de bedoeling op de achtergrond raakt. Voor de contractuele samenwerking geldt dit evenzeer.
Overduidelijk waardevolle methodieken zoals Best Value (Procurement), en paritair tot standgebrachte contractmodellen zoals de UAV-GC, drijven in de praktijk te vaak af van de bedoeling.
Contractuele samenwerking in de praktijk brengen, zal in ieder project weer een opgave zijn. Ieder project heeft zijn eigen unieke kenmerken en context. Betrokken organisaties hebben ieder zo hun belangen, mogelijkheden en beperkingen. En de invulling van contractuele samenwerking hangt in grote mate af van persoonlijke voorkeuren, drijfveren en kwaliteiten. Samenwerking vinden we door met betrokken organisaties in de projecten te zoeken naar EVENWICHT tussen wat wenselijk en mogelijk is, tussen transactioneel en relationeel.
Evenwicht ook tussen enerzijds loslaten van in de loop van tijd ontstane inkoop paradigma’s en de pathologische zucht naar steeds meer control, en anderzijds het vasthouden aan fundamentele principes en waarden (zoals openheid, respect, inclusiviteit, wederkerigheid). Evenwicht zoeken in contractering vinden we door de “bedoeling” (weer) voorop te plaatsen! Het maken van de juiste keuzes en afwegingen en deze daarna overeind houden in inkooptrajecten, blijkt in de praktijk geen sinecure.
Gelukkig zijn er inmiddels inspirerende voorbeelden van evenwichtige contractering. Neem bijvoorbeeld het project Slibafzet [6] van Waterschap Rijn en IJssel, de uitbesteding afvalmanagement [7] van Flora Holland of de concessie Parkwal [8] Wilgenrijk. Deze voorbeelden laten zien dat in de praktijk met een beetje goede wil en bereidheid om los te laten, vaak meer mogelijk is dan in eerste instantie wordt verondersteld. Laten we daarom met elkaar die ruimte ook in andere projecten opzoeken. Waar wachten we nog op?
We zijn benieuwd naar jouw mening over evenwichtige contractering. We hopen dat je die deelt in een reactie op deze blog. Of neem even contact op , we gaan graag met je in gesprek!
Marcus van der Ven en Jan Reinout Deketh Royal HaskoningDHV
Referenties
https://www.mckinsey.com/~/media/McKinsey/Industries/Capital%20Projects%20and%20Infrastructure/Our%20 Insights/Reinventing%20construction%20through%20a%20productivity%20revolution/MGI-Reinventing- Construction-Executive-summary.ashx
https://www.marktvisie.nu/wp-content/uploads/2016/12/De-Marktvisie-1.pdf
https://www.aanbestedingscafe.nl/rijkswaterstaat-wil-meer-samenwerken-met-markt/
http://www.debouwagenda.com/actueel/downloads+en+brochures/default.aspx
https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2019/06/11/toekomstige-opgave- rijkswaterstaat/toekomstige-opgave-rijkswaterstaat.pdf
https://www.waterforum.net/waterschap-rijn-en-ijssel-en-gmb-bioenergie-vernieuwend-partnerschap-in- slibverwerking/
https://www.duurzaamgebouwd.nl/artikel/20180406-royal-floraholland-onderweg-naar-zero-waste-outsourcing- van-afvalmanagement
https://wilgenrijk.nl/nieuws/groene-parkwal-voor-recreatie-en-wonen-in-rust/
