Maximaal 95.000 woningen komen bij de woningvoorraad, als gebouwd wordt volgens het principe ‘straatje erbij’. Bestaande woonkernen krijgen dan aan de rand één extra straat. Deze aanpak vraagt beperkt extra ingrijpen: voorzieningen en infrastructuur zijn er immers al, voordeel is dat in de lokale vraag naar woningen wordt voorzien. Bij ruim tweeduizend dorpen en steden kan een ‘straatje erbij’ komen, berekende het Planbureau voor de Leefomgeving. Dit kan in de komende jaren ongeveer 10 procent van de woningbouwopgave lenigen.
Deze berekening houdt rekening met ruimtelijke restricties zoals geluidhinderzones van luchthavens, beschermde landschappen en natuurgebieden. Deze gebieden komen niet in aanmerking voor woningbouw en dus ook niet voor een ‘straatje erbij’. Daarnaast zijn er veel andere randvoorwaarden, zoals milieugerelateerde gezondheidsrisico’s en de criteria voor ‘water en bodem sturend’, die ervoor zorgen dat woningbouw op bepaalde locaties geen reële optie is.
'Straatje erbij' in het kort
‘Straatje erbij’ kan een bescheiden bijdrage leveren aan de woningbouwopgave, concludeert het PBL. Voordelen van de aanpak zijn de mogelijkheden waarmee dorpen en steden kunnen voorzien in de lokale woningbehoefte en de naar verhouding lage kosten om nieuwe woningen te realiseren. Daartegenover staan zorgen over de aantasting van het landschap door nieuwe bebouwing. Ook wordt gevreesd dat de nieuwe woningen duur zullen zijn, dat het landbouwareaal afneemt en dat de nieuwe bewoners aan de randen van dorpen en steden meer gebruik zullen maken van de auto.
De discussie over ‘straatje erbij’ als bijdrage aan de woningbouwopgave moet ook worden bezien in een bredere context van klimaatadaptatie, economie, duurzaamheid, leefbaarheid, ruimtelijke kwaliteit en transities in de landbouw en energievoorziening. Deze maatschappelijke opgaven vragen ook om ruimte, stelt het PBL.
“‘Straatje erbij’ is allereerst een politieke afweging. We zien dat deze aanpak kan bestaan naast andere verstedelijkingsopties, zoals verdichting van de stad, het efficiënter benutten van bestaande woonruimte of van uitleg, het aanleggen van compacte stadswijken buiten de bebouwde kom”, aldus Arjan Harbers van het PBL, hoofdonderzoeker van deze studie.
Ruimtelijke analyse van de mogelijkheden voor kleinschalige uitleg
'Straatje erbij'
Straatje erbij, het kleinschalig woningen bouwen aan de randen van de bebouwde kom, wordt steeds vaker geopperd als oplossing voor de woningbouwopgave in Nederland.
Het principe van ‘straatje erbij’ is een koerswijziging in de ruimtelijke ordening, waar binnenstedelijk of compact bouwen de voorkeur heeft vanwege duurzaamheid, economie en het open houden van het landschap.
In 2024 werd de term ‘straatje erbij’ expliciet genoemd in het Hoofdlijnenakkoord, het Regeerprogramma en in het Voorontwerp Nota Ruimte. Het idee is dat met de generieke aanpak van ‘straatje erbij’ op relatief korte termijn meer woningen kunnen worden bijgebouwd, zonder dat er grootschalig nieuwe infrastructuur moet worden aangelegd en zodat de voorzieningen in dorpen op peil blijven.
Naar aanleiding hiervan heeft het PBL met een kwantitatieve ruimtelijke analyse berekend wat het reële perspectief is als volgens het principe van ‘straatje erbij’ gebouwd wordt. De berekening gaat uit van één ‘straatje erbij’ met maximaal 49 woningen per woonkern en een dichtheid van 15 woningen per hectare. De straatjes zouden gebouwd kunnen worden op landbouwgrond binnen 200 meter van de bebouwde kom, waar geen belemmeringen gelden voor woningbouw.
Met deze definitie van ‘straatje erbij’ is in Nederland ruimte voor maximaal 95.000 woningen verdeeld over ruim 2.100 woonkernen. In deze berekening wordt rekening gehouden met fysiek-ruimtelijke voorwaarden zoals geluidsoverlast, natuurbehoud en waterveiligheid. Andere voorwaarden voor het mogelijk maken van ‘straatje erbij’, vanuit bijvoorbeeld ruimtelijke kwaliteit, woningmarkt en betaalbaarheid, zijn niet meegenomen.
De berekening toont aan dat beleidsmakers met het mogelijk maken van ‘straatje erbij’ bijna tien procent van het woningtekort kunnen oplossen. Andere oplossingen voor het woningtekort, namelijk verdichten, het efficiënter benutten van bestaand bouwvolume, erfbebouwing en/of grootschalige uitbreidingen, blijven daarmee noodzakelijk.
De discussie over ‘straatje erbij’ als bijdrage aan de woningbouwopgave moet ook worden bezien in een bredere context van klimaatadaptatie, economie, duurzaamheid, leefbaarheid, ruimtelijke kwaliteit en transities in de landbouw en energievoorziening. Deze dossiers vragen ook om ruimte en zijn nauw verweven met de woningbouwopgave. ‘Straatje erbij’ is daarom allereerst een politieke afweging. Het bestaat naast andere verstedelijkingsopties, zoals verdichting van de stad, het efficiënter benutten van bestaande woonruimte of het aanleggen van compacte stadswijken buiten de bebouwde kom.
Auteurs
PBL Auteurs
Arjan Harbers Anja Boekenoogen Bas van Bemmel Ismay Bax
Kenmerken
Publicatietitel
'Straatje erbij'
Publicatiesubtitel
Ruimtelijke analyse van de mogelijkheden voor kleinschalige uitleg
Publicatiedatum
24 september 2024
Publicatie type
Rapport
Aantal pagina's
46
Publicatietaal
Nederlands
Productnummer
5497
