De overstromingen als gevolg van de hevige regenval op 13 en 14 juli van dit jaar, leidden tot veel schade in Limburg. Onderzoeken over de oorzaken en gevolgen zijn in volle gang. Wat betekent de watersnood in Limburg voor het huidige beleid? “De vraag is of de stresstesten nog wel maatgevend zijn.”
Hester de Boer werkt namens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in het team Klimaatadaptatie. Ze is betrokken bij projecten als 'Een groener Nederland begint in je eigen tuin' en het 'NK Tegelwippen', maar hield zich de afgelopen maand vooral bezig met het thema wateroverlast.
Toen de crisisorganisatie eind juli werd afgeschaald, was iedereen met vakantie, met uitzondering van De Boer. De crisis was voorbij, maar er moest nog heel veel gebeuren, zoals het opstellen van een regeling voor het herstellen van schade en het treffen van noodherstelmaatregelen in aanloop naar komende winter. Er moesten Kamervragen worden beantwoord en er was voortdurend afstemming tussen de verschillende betrokken ministeries.
“De wateroverlast in Limburg was dusdanig ernstig dat we moeten bekijken wat daar precies is gebeurd, hoe ons beleid voor waterveiligheid en klimaatadaptatie in de praktijk heeft gefunctioneerd en wat we daaruit kunnen leren voor de toekomst”, aldus De Boer, die benadrukt dat lessen niet alleen op Limburg betrekking hebben, maar op heel Nederland. We moeten volgens De Boer bijvoorbeeld nagaan "of de stresstesten, die gemeenten in 2019 verplicht hebben moeten uitvoeren, nog wel gebaseerd zijn op de juiste uitgangspunten.” Een consortium van kennisinstellingen heeft een eerste analyse gemaakt over de oorzaken en gevolgen van de overstromingen.
Stresstesten zijn modelmatige berekeningen, in dit geval bedoeld om te zien tot welk niveau een gebied een bepaalde regenbui adequaat kan verwerken. "Hierbij rekenen we met zogenoemde maatgevende buien, de vraag is of die nog wel maatgevend zijn. De bui die in de regio Limburg viel was heel intens en bleef heel lang op dezelfde plek hangen." Een update zit in de planning, waarbij ook de nieuwste inzichten uit het onlangs verschenen IPCC-rapport worden meegenomen. Het Intergovernmental Panel on Climate Change becijferde onlangs dat drastische maatregelen nodig zijn om te voorkomen dat de aarde in de komende twee decennia met anderhalve graad opwarmt.
Stresstesten leggen knelpunten in een gebied bloot, in dit geval kwetsbare plekken bij zware regenval en hoog water. Daarover wordt een risicodialoog gevoerd, waarin besproken wordt wat betrokkenen willen doen met de geconstateerde kwetsbaarheden: maatregelen treffen of accepteren dat een knelpunt kan ontstaan en mogelijke schade zoveel mogelijk beperken. Het idee is om een zogenoemde beleidstafel in het leven te roepen, zoals eerder is ingesteld (en afgerond) voor het thema droogte. Een beleidstafel is een overlegorgaan met een looptijd van één jaar waarin bestuurders van alle relevante partijen zitting nemen, dat analyses uitvoert en adviezen uitvaardigt richting overheid en organisaties. Zo'n organisatie moet dus kijken of maatregelen niet zo draconisch worden dat ze niet meer in verhouding staan tot de schade die eventueel optreedt.
Schade uitsluiten is volgens De Boer onmogelijk, juist vanwege de onvoorspelbaarheid van de omstandigheden. De afgelopen jaren hadden we in Nederland juist hele droge zomers, waarbij men zich richtte op het vasthouden van water. De Boer: "Waar je naartoe wilt is een systeem dat voor beide extremen is toegerust."
