13 november kopte Trouw: ICT-fiasco dreigt voor de Omgevingswet. Maar volgens minister Ollongren brengt dit de beoogde datum van inwerkingtreding (nog) niet in gevaar. Verder uitstel zou extra risico’s en kosten met zich meebrengen. Bovendien: is het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) op die 1e januari van 2022 nog niet af, dan zoeken we tegen die tijd samen naar oplossingen. Of dit nu een naïeve of constructieve houding is – maatschappelijk gezien is doorgaan het meest gunstige scenario. Kinran houdt de ontwikkelingen in de gaten.
De Omgevingswet voorziet in duidelijke en eenvoudige regels en wetten over ruimtelijke ordening. Voor zowel ondernemers als inwoners. Kortere procedures voor vergunningverlening, meer lokale afwegingsruimte en meer samenhang in het beleid voor de fysieke leefomgeving zijn essentieel voor de opgaven waar de provincies op dit moment voor staan. Denk aan woningbouw, energietransitie en klimaatadaptatie.
De komst van het digitale stelsel waar de wet mee gepaard gaat, komt bovendien tegemoet aan veranderde verwachtingen van burgers. Ze kunnen straks vanachter hun computer zelf eenvoudig en razendsnel vergunningen regelen, dankzij gedigitaliseerde data en overheidsinstanties die – hopelijk – soepel met elkaar samenwerken.
Zoals je weet staan gemeenten voor een forse digitaliseringsopgave: implementatie van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Dit vergt fikse investeringen. Hoewel provincies overtuigd zijn van de maatschappelijke winst die het DSO op zal leveren, zijn er ook geluiden dat het nog een aantal jaren duurt voordat alle informatie met één klik op de knop beschikbaar is. Pas dan werkt het systeem zoals beoogd.
Zoals columnist Bart Zuidervaart op 17 november opnieuw in Trouw aanstipt, loopt het project vast vanwege haperende software. “Het Bureau ICT-Toetsing (BIT) oordeelde al in 2017 dat het computersysteem ‘tot problemen zal leiden’. Nu, drie jaar later, vindt de ICT-waakhond het project nog steeds complex”.
Minister Ollongren van binnenlandse zaken werpt tegen dat de computerproblemen overkomelijk zijn. “Invoering van de wet is al drie keer uitgesteld, maar 1 januari 2022 is haalbaar. Gemeenten moeten vooral veel oefenen met het nieuwe systeem.”
Volgens Trouw ligt op het bureau van Ollongren ook nog een vertrouwelijk KPMG-onderzoek, waaruit blijkt dat de rekening van de Omgevingswet voor gemeenten de komende tien jaar flink oploopt. Naar een veelvoud van het bedrag dat hen destijds is voorspeld. Toch ziet de overheid geen andere optie dan doorgaan met de plannen.
Jop Fackeldey, gedeputeerde in Flevoland en lid van het IPO-bestuur, zegt het volgende: “Als je iets echt belangrijk vindt, dan blijkt er altijd geld te zijn, dat is zeker gebleken tijdens de coronacrisis. Er is ook geen andere weg dan er samen uit te komen. Zo nodig moet er meer geld bij komen vanuit het Rijk. Gemeenten – maar ook provincies – zijn financieel hard aangepakt, bijvoorbeeld in het sociaal domein. Dan kan dit er niet nog eens bovenop.”
Fackeldey vervolgt: “in 2016 hebben het Rijk en koepelorganisaties heldere afspraken gemaakt over de verdeling van de kosten voor de invoering van de Omgevingswet: investeringskosten DSO komen voor rekening van het Rijk en de individuele overheden dragen hun eigen invoeringskosten. Ook is afgesproken dat decentrale overheden de opbrengsten die de Omgevingswet genereert zelf mogen houden, om zo hun investeringen terug te kunnen verdienen.”
Provincies geven aan dat de invoeringskosten hoger uitkomen dan in 2015 geraamd. Tegelijkertijd zijn de kosten en baten nog onvoldoende in beeld. En worden de opbrengsten pas zichtbaar als de wet in werking is getreden. “Op dit moment kunnen we dus nog geen scherpe conclusies trekken over de financiële gevolgen van de Omgevingswet voor de decentrale overheden. Uitgangspunt van de provincies blijft dat de decentrale overheden er financieel niet op achteruit mogen gaan.”
