Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet verdwijnt de vergunning van rechtswege uit het omgevingsrecht. In het huidige recht geldt dat als niet tijdig gereageerd wordt op een aanvraag voor een omgevingsvergunning die niet met de uitgebreide openbare voorbereidingsprocedure wordt verleend, een vergunning van rechtswege ontstaat. Dat volgt uit artikel 3.9, derde lid van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Daarin wordt een afdeling van de Algemene wet bestuursrecht van toepassing verklaard. Die afdeling wordt ook wel de lex silencio positivo genoemd en die zorgt ervoor dat als het stil blijft vanuit het bestuursorgaan, dat gelijkgesteld wordt met een positieve beschikking.
Zo komt het voor dat vergunningen voor schuren, dakkapellen, transformaties en soms zelfs complete woningen van rechtswege worden vergund. Niet meer na 1 januari 2024. Of eigenlijk al eerder, want de deadline voor een aanvraag waarbij nog een vergunning van rechtswege verleend kan worden, nadert snel. Dat zit zo.
Met de invoering van de Omgevingswet is ook rekening gehouden hoe om te gaan met lopende procedures. De hoofdregel voor aanvragen staat in artikel 4.3 Invoeringswet Omgevingswet en houdt in dat als de aanvraag gedaan is vóór inwerkingtreding van de Omgevingswet, het oude recht blijft gelden totdat de procedure is afgerond. De aanvraag wordt dus gewoon behandeld volgens het huidige (dan: oude) recht, totdat de beslissing op de aanvraag onherroepelijk is. Eén van de uitzonderingen? Toepassing van de lex silencio positivo. Dát onderdeel geldt direct niet meer na inwerkingtreding van de Omgevingswet. Dus een aanvraag die op 30 december 2023 wordt gedaan, kan niet meer leiden tot een vergunning van rechtswege.
De deadline voor een aanvraag waar wél nog een vergunning van rechtswege kan volgen, is 5 november 2023. Dat is precies acht weken vóór inwerkingtreding van de Omgevingswet. Dat betekent dat de termijn waarbinnen gereageerd moet worden (8 weken) precies vóór inwerkingtreding verstrijkt, waardoor een vergunning van rechtswege volgt. Onthoud dus 5 november. Tenzij de gemeente wakker is, en de termijn van 8 weken verlengt. Dan ben je immers al te laat. Maar goed, een wakkere gemeente laat het sowieso niet komen tot een vergunning van rechtswege.
