Berghauser Pont Publishing heeft recent het boek De Wereld van de Stad. Theorie, praktijk, toekomst uitgebracht. In een serie van blogs schrijven de auteurs over zijn of haar kijk op de stad. Gert-Jan Hospers, bijzonder hoogleraar Transitie in Stad en Regio aan de Radboud Universiteit, bijt de spits af. Hij heeft het eerste hoofdstuk over stedenbouwkundige visies op de stad geschreven en is tevens een van de redacteuren van het boek.
Voor veel Amsterdammers geldt letterlijk ‘I Amsterdam’. ‘Zo ik íets ben, ben ik een Hagenaar’, schreef Louis Couperus zelfbewust. En ‘New York, New York’ van Frank Sinatra kennen we allemaal. Veel stadsbewoners zijn verknocht aan ‘hun’ stad. Er is niet veel onderzoek naar gedaan, maar het lijkt erop dat de verbondenheid van mensen met steden groter is dan met regio’s. De stad is een belangrijk referentiekader: stedelingen komen er dagelijks doorheen, op weg naar school, werk of winkelcentrum. Bovendien zijn steden goed herkenbaar: ze laten zich gemakkelijk aanwijzen op de kaart. De grenzen van een land kunnen wijzigen, maar de locatie van een stad blijft onveranderd – denk aan Oost-Europese steden die na de Tweede Wereldoorlog onder een nieuwe staat kwamen te vallen. Sommige steden waren met de grond gelijk gemaakt. Desondanks keerden veel verdrevenen terug naar hun stad. Steden zijn plekken met betekenis.
Wat maakt Amsterdam tot Amsterdam en Den Haag tot Den Haag? Het is niet eenvoudig om het specifieke karakter van een stad te duiden. In dit verband komen we wel allerlei mooie begrippen tegen, zoals de identiteit, het DNA, de ziel en het verhaal van de stad. De Duitse sociologe Martina Löw heeft het over ‘stedelijke eigenlogica’: het geheel van zichtbare en onzichtbare structuren en alledaagse uitdrukkingsvormen die een stad en haar bevolking uniciteit verlenen. Voorbeelden zijn de mentaliteit van de inwoners, kenmerkende gebouwen en de wijze waarop de stad verbeeld wordt in de media, kunst en literatuur. Die stedelijke eigenlogica kan volgens Löw bijvoorbeeld verklaren waarom inwoners van Berlijn vaker achter de metro aanrennen dan mensen die in München wonen – en dat terwijl de metro’s in München minder vaak rijden.
Het is de vraag of je de stedelijke identiteit überhaupt kunt bepalen. De stad is vele steden: ze heeft niet één verhaal, maar talloze verhalen. Neem Tilburg, waar geograaf Stefan Dormans onderzoek naar deed. Planologen roemen de ruimtelijke ontwikkeling van de stad, terwijl lokale politici wijzen op de transformatie van textielstad tot postindustriële stad. Inwoners vertellen over hoe Tilburg eruit zag toen ze jong waren en uiten hun zorgen over de ontwikkeling van hun wijk. Uit verschillende studies blijkt dat de verbondenheid van bewoners met hun stad toeneemt als ze er langer wonen. Dat heeft vooral met het persoonlijk leven te maken. Als we ergens langer wonen, is de kans groter dat we er mensen tegenkomen die een belangrijke rol in ons leven spelen. De stad wordt dan het decor van ons levensverhaal. Zangeres en filmster Marlène Dietrich had al die beschouwingen niet nodig om tot dezelfde conclusie te komen: ‘Iedere speciale liefde voor een stad staat onveranderlijk in verband met gevoelens die niet rechtstreeks met die stad te maken hebben.’ Met haar vele avontuurtjes in wereldsteden sprak de diva ongetwijfeld uit eigen ervaring.
Ook de auteurs van het boek De wereld van de stad zijn verknocht aan de stad waar ze leven. De helft van hen woont of werkt in Amsterdam, anderen in steden als Brussel, Delft en Enschede. Ze hebben allemaal ‘iets’ met de stad – niet alleen hun dagelijkse leefomgeving, maar ook in algemene zin. Elk van de auteurs beschrijft het fenomeen ‘stad’ vanuit de eigen deskundigheid: economie, wonen, duurzaamheid en zo verder. Het bundelen van die kennis heeft een boek opgeleverd met een diversiteit aan bijdragen; soms theoretisch en beschouwend, soms vrij praktisch en concreet. Maar de hoofdstukken hebben één ding gemeen: ze getuigen van liefde voor de stad.
Het boek ‘De Wereld van de Stad’ is te koop via onze winkel: https://berghauserpont.nl/winkel/boeken/de-wereld-van-de-stad/
