Eind november 2011 besloot het kabinet, op voorstel van toenmalig minister Donner van Binnenlandse Zaken, om de welstandscommissie facultatief te maken. Op dit moment bepaalt de wet nog dat ieder bouwplan door een onafhankelijke welstandscommissie of stadsbouwmeester moet worden getoetst aan redelijke eisen welstand. Als het kabinet zijn zin krijgt, hoeft de gemeente een bouwplan niet meer voor te leggen aan de welstandscommissie, maar kan het wel.
Eind november 2011 besloot het kabinet, op voorstel van toenmalig minister Donner van Binnenlandse Zaken, om de welstandscommissie facultatief te maken. Op dit moment bepaalt de wet nog dat ieder bouwplan door een onafhankelijke welstandscommissie of stadsbouwmeester moet worden getoetst aan redelijke eisen welstand. Als het kabinet zijn zin krijgt, hoeft de gemeente een bouwplan niet meer voor te leggen aan de welstandscommissie, maar kan het wel.
Inmiddels is duidelijk geworden dat het ministerie van BZK ernaar streeft om deze kan-bepaling op 1 januari 2013 van kracht te laten worden. Daarvoor moet het Besluit Omgevingsrecht gewijzigd worden. Het ministerie stelt de volgende tekstwijziging voor:
Met betrekking tot een aanvraag voor een bouwactiviteit vragen burgemeester en wethouders, ingeval zij het inwinnen van advies noodzakelijk achten om te kunnen beoordelen of het uiterlijk of de plaatsing van het bouwwerk waarop de aanvraag betrekking heeft in strijd is met redelijke eisen van welstand als bedoeld in artikel 2.10, eerste lid, onder d, van de wet, advies aan de welstandscommissie dan wel de stadsbouwmeester.
Op de wat langere duur zal de gehele bouwregelgeving, inclusief de welstandsbepalingen, onderdeel gaan uitmaken van de nieuwe Omgevingswet, waaraan het kabinet momenteel werkt.
In de pers is al gesuggereerd dat de welstandstoetsing dan geheel zal worden afgeschaft, maar daar is bepaald geen sprake van. De hierboven geciteerde formulering maakt het mogelijk dat B&W geheel afzien van advisering over welstandseisen, en dus in eigen huis (door de eigen ambtenaar) beoordeelt of het bouwplan voldoet aan de welstandscriteria. Maar wordt het inwinnen van advies wel nodig geacht, dan is de enige partij die daartoe bevoegd is de door de gemeenteraad benoemde welstandscommissie of stadsbouwmeester. Op deze manier wordt voorkomen dat een niet-benoemde beunhaas, of zelfs de planindiener zelf, beoordeelt of aan de welstandseisen is voldaan.
In een eerste reactie heeft de Federatie Welstand gewaarschuwd voor willekeur. Wanneer geen flankerend beleid wordt opgesteld, kan het voorkomen dat een wethouder naar believen het ene plan voorlegt aan de onafhankelijke adviseur, terwijl hij het andere plan, al dan niet met enige bestuurlijke druk, laat toetsen door zijn eigen ondergeschikte. Maar de Federatie is zeker niet principieel tegen een ambtelijke toetsing. De situatie van voor oktober 2010, toen ambtelijke welstandsbeoordeling van kleine plannen op basis van sneltoetscriteria toegestaan was (een situatie die in veel gemeenten na 2010 illegaal bleef voortbestaan), ontlastte de werkdruk van de welstandscommissies en heeft eigenlijk nergens tot problemen geleid. De Federatie vindt het prima dat niet-omstreden plannen ambtelijk aan de criteria worden getoetst, maar om iedere schijn van belangenverstrengeling te vermijden, is het dan wel wenselijk dat die ambtenaar zijn advies uitbrengt onder verantwoordelijkheid van de welstandscommissie of stadsbouwmeester. Ook voor de planindiener is het van belang dat hij, in geval van een conflict met de gemeente, bij een onafhankelijke commissie te rade kan gaan. De Federatie Welstand zal samen met de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht en met medewerking van de VNG, in een handreiking opschrijven wat de consequenties van de kanbepaling kunnen zijn, en in welke varianten de gemeenteraden kunnen bepalen welk type plannen ambtelijk beoordeeld kunnen worden, en welke nog naar de commissie zullen moeten.
Bron: Nieuwsbrief Federatie Welstand maart 2012
