Klimaatadaptatie is urgenter dan ooit. Gelukkig zagen we in 2021 dat adaptatie steeds vanzelfsprekender in plannen en projecten wordt opgenomen.
Het recente klimaatsignaal van het KNMI laat zien dat het steeds urgenter wordt om ons voor te bereiden op zwaardere buien, hogere temperaturen, periodes van droogte en overstromingsrisico’s. In 2021 zagen we ook dat overheden en bedrijfsleven in hun plannen steeds vaker toekomstige klimaatrisico’s opnemen. Hieronder een aantal highlights uit de verschillende regio’s waar onze collega’s aan mooie projecten werken en tot slot een aantal projecten waar we zelf trots op zijn.
Gemeente Dordrecht richt het voormaling ziekenhuisterrein Amstelwijckpark(verwijst naar een andere website) in op basis van het natuurlijk bodem- en watersysteem en bouwt zo een natuurlijke thermostaat, waardoor natte of hete dagen minder impact hebben. Zelfs na realisatie van beoogde 800 woningen in de komende jaren zal 40% van het totale oppervlak van Amstelwijck uit groen en water bestaan. De eisen ten aanzien van klimaatadaptatie zijn vastgelegd in het bestemmingsplan op basis van de Leidraad Bouw Adaptief , een mooi voorbeeld van ‘operationele borging’ voor andere nieuwbouwprojecten. Ontwikkelaars zijn gebonden om hieraan te voldoen en hun plannen kunnen ook daadwerkelijk worden getoetst op minimale eisen.
Gemeente Hoeksche Waard, Waterschap Hollandse Delta en Provincie Zuid-Holland gaven samen het startsein voor de uitvoering van de ‘Hoeksche 4’. De Hoeksche 4 is een agenda met daarin acties en projecten om de Hoeksche Waard te beschermen tegen klimaatverandering. De uitvoeringsagenda concentreert zich op nieuwbouw, bestaan bebouwd gebied, buitengebied (natuur- en landbouwgrond) en (verkeers)netwerken. Kernpunten zijn: water vasthouden waar dit kan; meer groen aanplanten en gebieden versterken dankzij technische oplossingen.
Als gevolg van de klimaatverandering komt in de werkregio Albrandswaard, Barendrecht en Ridderkerk steeds vaker de vraag naar voren of we wel de juiste boomsoorten aanplanten. Ook als 'sub -urbaan woongebied' vragen we ons af of we groen genoeg zijn en of we dat blijven. Zijn onze bomen voldoende klimaatbestendig? Welke bomen zijn voor ons gebied toekomstbestendig?
Onlangs ontstond de kans om aan te sluiten bij een innovatief onderzoek van Cobra Groeninzicht en Netherlands Space Office (NSO). Hierbij ligt de focus op het veranderende klimaat en de grote impact op bomen. De impact is nu al zichtbaar aan aftakelende en afstervende bomen door droogteschade of door warmte minnende insecten die hele bossen laten afsterven en onze bomen in het stedelijk gebied bedreigen. Cobra Groeninzicht brengt in beeld wat de klimaatbestendigheid van verschillende boomsoorten is en zet met satellietwaarnemingen huidige en toekomstige risicogebieden op kaart. Met deze inzichten kunnen groenbeheerders en beleidsmakers sturen op een toekomstbestendig bomenbestand.
Holland Rijnland heeft in de zomer, als een van de eerste DPRA werkregio’s in Nederland (een soort try-out regio), een beschikking gekregen voor specifieke uitkering Tijdelijke Impulsregeling Klimaatadaptatie 2021-2027, zodat 5 van de 13 gemeenten (Leiden, Alphen aan den Rijn, Katwijk, Nieuwkoop en Leiderdorp) alvast aan de slag kunnen met uitvoeren van de beoogde klimaatadaptieve maatregelen. Gemeente Leiden is zelfs al voortvarend gestart met de uitvoering, want bij herinrichting van Langegracht, Houtkwartier, Professorenwijk, e.a. wordt een grondwater-regulerend drainagesysteem nu gelijk bij de werkzaamheden meegenomen. In de Gasthuiswijk wordt dat ook zichtbaar gemaakt, doordat het grondwater aldaar kan worden gereguleerd via een systeem van wadi’s, die in tijden van droogte een functioneren als omgekeerd infiltratiesysteem.
Het klimaatbestendig maken van de regio moet sneller. Dat is een belangrijke aanleiding voor de nauwere samenwerking van overheden en waterbedrijven in Delfland om de regio aan te passen aan steeds extremer weer. Op 19 november 2021 ondertekenden 11 gemeenten, 2 drinkwaterbedrijven en het Hoogheemraadschap van Delfland de zogenoemde Samenwerkingsovereenkomst klimaatadaptie werkregio Delfland 2022-2024.
Naast de drinkwaterbedrijven Evides en Dunea gaat het om de gemeenten Delft, Den Haag, Maassluis, Midden-Delfland, Lansingerland, Leidschendam-Voorburg, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Schiedam, Vlaardingen, Westland en het Hoogheemraadschap van Delfland. De provincie Zuid-Holland en het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard ondersteunen deze samenwerking.
Nissewaard is een van de overheden die in aan het project financiële prikkels voor klimaatadaptatie, heeft meegedaan. Met een financiële prikkel kunnen gemeenten inwoners stimuleren om bijvoorbeeld hun tuin te vergroenen. Maar wat is er, naast een goede communicatie, nodig om zo’n prikkel te laten werken? Hoe helpt kennis over gedrag om het gewenste effect van de prikkel te vergroten? Om daarachter te komen hebben verschillende overheden tussen 2019 en 2021 in pilots geëxperimenteerd met financiële prikkels voor particulieren en verdiepend onderzoek gedaan. Zij kregen hiervoor in 2019 en 2020 budget van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). De eindrapportage Nissewaard proefproject Klimaat in eigen tuin is inmiddels beschikbaar. In proefproject ‘Klimaat in eigen tuin’ is in de periode van september 2020 tot juni 2021 onder 127 huishoudens in een deel van de jaren ’70 (bloemkool-)wijk Waterland onderzocht hoe via de financiële prikkel subsidieverlening, deels in combinatie met voorlichting, inwoners het meest effectief kunnen worden gestimuleerd om hun tuin meer klimaatbestendig en biodivers in te richten. Verkend is in hoeverre inwoners zich bewust zijn van en kennis hebben over klimaatverandering, zij bereid zijn maatregelen op eigen terrein te nemen en welke stimulans daarbij effectief zou zijn. Ook is gekeken naar welke belemmeringen inwoners ervaren om maatregelen op hun eigen terrein te treffen.
De gemeente is door corona extra met de neus op de feiten gedrukt hoe belangrijk een aantrekkelijke en groene buitenruimte is voor alle Rotterdammers. Met de Stadsprojecten willen ze op 7 plekken in de stad een krachtige impuls geven aan de economische en sociale omgeving, en aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Met deze projecten krijgt Rotterdam meer groene stadslongen. Aantrekkelijke en klimaatbestendige openbare plekken waar bewoners en bezoekers elkaar ontmoeten, bewegen en recreëren. Eén van de 7 stadprojecten is het Hofplein, waarvoor ook een aanvraag loopt via de impulsregeling. Op het Hofplein staat natuurlijk Rotterdams iconische fontein, maar verder raast er vooral heel veel verkeer over de stenige rotonde. Daarom maakt Rotterdam van het plein een groen verblijfsgebied met grasvlakken en pleinachtige ruimten vol met bomen de fontein als kloppend hart. Onder de grond wordt een grote regenwaterbuffer aangelegd die de regenwateroverlast in de omgeving gaat verminderen. Hiermee wordt het een plek voor bewoners, toeristen en werknemers om elkaar te ontmoeten voor een ommetje of een goed gesprek. Het autoverkeer rijdt er omheen. Langs de gevels van de omliggende gebouwen komen comfortabele brede trottoirs, die de route van en naar de binnenstad aangenamer maken.
Astrid de Wit, programmamanager klimaatadaptatie bij de Provincie Zuid-Holland: We hebben dit jaar als team veel om trots op te zijn. Ik licht er een paar voorbeelden uit:
Adaptatie is sinds 2021 onderdeel is van het provinciale omgevingsbeleid, waardoor klimaatrisico’s verplicht meegewogen worden bij projecten.
We hebben dit jaar de Uitvoeringsagenda Klimaatadaptatie gepresenteerd, met de zes belangrijkste uitdagingen voor Zuid-Holland. Die hebben we samen met onze collega’s opgesteld, van energie tot economie en landbouw. Daaraan zie je dat adaptatie steeds meer onderdeel wordt van het hele beleid van de provincie.
In 2021 vertelden bouwers in het Financieel Dagblad over grote projecten waar ze de uitgangspunten toepassen voor klimaatadaptief bouwen. Dat is een direct resultaat van het convenant klimaatadaptief bouwen waar we in 2018 mee zijn gestart en dat nu een zelfstandig samenwerkingsverband is onder de naam Bouwadaptief.
De samenwerking met woningcorporaties kwam in een stroomversnelling, met een gezamenlijke cursus en een onderzoek naar de financiering voor het klimaatbestendig maken van het woningbezit.
We hebben het onderwerp hitte op de agenda gezet en de relatie tussen klimaatadaptatie en de energietransitie inzichtelijk gemaakt.
