Klimaatbeleid is niet alleen gunstig voor het klimaat, maar heeft ook een positief effect op onze gezondheid en veiligheid. Dat is de belangrijkste uitkomst van drie rapporten die het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu heeft opgesteld in opdracht van Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
De klimaatverandering is nu al merkbaar in Nederland. Effecten zoals stijgende temperatuur en zeespiegelstijging nemen de komende decennia verder toe. Dankzij het mondiale klimaatbeleid zal deze toename kleiner zijn en blijven de gezondheids- en veiligheidseffecten beperkter van schaal.
Nieuwe energie en oude energie
Het Klimaatakkoord uit 2019 beschrijft de manier waarop Nederland de komende jaren overstapt van fossiele energie naar minder milieubelastende bronnen, zoals zonne- en windenergie. De nieuwe bronnen hebben effect op gezondheid en veiligheid. Uit de RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu -studie blijken de gevolgen in verhouding beperkt. Wel kunnen windturbines hinder opleveren bij omwonenden en veroorzaken verbrandingsinstallaties voor biomassa luchtverontreiniging.
Schoner
Stoppen met fossiele energiebronnen zorgt dat er minder stikstof op de bodem neerdaalt. Dat is gunstig voor mens en natuur, al is het effect niet heel groot, zoals in 2019 al bleek uit een eerdere RIVM-analyse. De meeste gezondheidswinst komt uit een betere luchtkwaliteit, die zorgt dat we in 2030 gemiddeld iets langer leven. Minder verbrandingsmotoren zorgt ook voor minder omgevingsgeluid, omdat elektromotoren stiller zijn. Op de werkvloer daalt het aantal gevallen van longkanker doordat het Klimaatakkoord een einde maakt aan het gebruik van diesel producerende apparaten.
Veiliger
Het Klimaatakkoord levert ook meer veiligheid op. Elk jaar eist koolmonoxidevergiftiging mensenlevens, onder andere door aardgasinstallaties. Als de installaties er in 2050 niet meer zijn, scheelt dat jaarlijks enkele tientallen doden. Voor nieuwe energiebronnen geldt dat meer maatregelen nodig zijn. Het gaat dan om veilige installatie en onderhoud van windturbines, zonnepanelen en warmtepompen.
Mogelijkheden
Het RIVM reikt ook mogelijkheden aan om de negatieve effecten te verkleinen. Bijvoorbeeld om geluid van windturbines of de uitstoot van biomassa-installaties en houtkachels te beperken.
Het RIVM beveelt aan om de komende jaren goed te blijven volgen welke effecten de nieuwe energiebronnen hebben. De energiekeuzes die Nederland maakt zullen bepalen welke nieuwe energiebronnen waar worden gebruikt. De resultaten van dit onderzoek kunnen bij die keuzes worden meegenomen.
Samenvatting
Om te voldoen aan het Klimaatakkoord van Parijs (2015) wil de Nederlandse overheid de uitstoot van CO2 sterk verminderen. Het gaat er vooral om geen fossiele energiebronnen meer te gebruiken. De maatregelen kunnen onbedoeld positieve en negatieve effecten hebben op gezondheid, de leef- en werkomstandigheden (‘veiligheid’), en de natuur in Nederland. Het RIVM heeft uitgezocht wat deze effecten zijn.
Het is gunstig voor de gezondheid, veiligheid en natuur als er geen fossiele energiebronnen meer worden gebruikt. Mensen leven gemiddeld genomen iets langer. Dat effect is relevant maar niet heel groot. Door de maatregelen daalt er minder stikstof neer op de bodem. Dit is gunstig voor de natuur en het aantal plant- en diersoorten.
Deze conclusies zijn grotendeels hetzelfde als van de analyse van de effecten die het RIVM in 2019 maakte op basis van het ontwerpklimaatakkoord. Beide analyses zijn in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat gemaakt. Het RIVM beveelt aan om de komende jaren goed te blijven volgen welke effecten de Klimaatmaatregelen hebben.
De meeste gezondheidswinst wordt gehaald door een betere luchtkwaliteit. Als er steeds minder verbrandingsmotoren zijn, komen er minder stikstofoxiden en fijnstof in de lucht. Daardoor hebben mensen minder vaak astma, longaandoeningen en hart- en vaatziekten. In Nederland leven we gemiddeld negen maanden korter door luchtvervuiling. Die negen maanden worden door de maatregelen in het Klimaatakkoord in 2030 met ruim 2 procent ingekort. We leven dus gemiddeld iets langer.
Omgevingsgeluid wordt ook minder als verbrandingsmotoren wegvallen. Elektromotoren zijn stiller, vooral bij lage snelheden binnen de bebouwde kom. Het autoverkeer op deze wegen maakt 1 decibel minder geluid in 2030 en 3 tot 4 decibel in 2050. Hierdoor kan slaapverstoring door verkeer in 2050 met een derde afnemen.
Op de werkvloer is de belangrijkste winst van het Klimaatakkoord dat apparaten in 2050 geen dieselrook meer produceren. Hierdoor komt er minder longkanker voor onder werknemers. Dit scheelt ongeveer 3 procent van de totale gezondheidsschade door blootstelling van werknemers aan stoffen op het werk.
Voor veiligheid is de winst vooral dat er geen koolmonoxidevergiftiging meer worden veroorzaakt door aardgasinstallaties in huis. Als deze installaties er in 2050 niet meer zijn, dan scheelt dat 10 tot 50 doden per jaar.
Volgens een ruwe schatting kan door het Klimaatakkoord in 2050 in het gunstigste geval tot 10 procent minder stikstof op de bodem neerdalen. Een grondigere analyse is nodig om de precieze omvang te kunnen bepalen.
Dit onderzoek is onderdeel van een drieluik over de gevolgen voor gezondheid en veiligheid van klimaatbeleid. De drie onderzoeken samen laten zien dat klimaatbeleid niet alleen gunstig is voor het klimaat, maar ook voor gezondheid en veiligheid.
Samenvatting
De Nederlandse overheid wil fossiele energiebronnen vervangen door energie die het milieu minder belast. Maatregelen om deze duurzame bronnen in te zetten, zoals zonne- en windenergie, staan beschreven in het Klimaatakkoord (2019).
Maar ook de nieuwe energiebronnen kunnen negatieve effecten hebben op gezondheid en de veiligheid (arbeidsveiligheid en risico’s voor de leefomgeving). In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) heeft het RIVM uitgezocht wat deze effecten kunnen zijn. Daaruit blijkt dat de nadelen in verhouding vrij klein zijn. Wel kunnen enkele energiebronnen negatieve effecten op gezondheid en veiligheid veroorzaken.
Voor de gezondheid hebben vooral windenergie en biomassa negatieve effecten. Windturbines kunnen hinder veroorzaken bij omwonenden. Installaties om biomassa te verbranden en houtkachels veroorzaken luchtverontreiniging.
Wat veiligheid betreft moet er genoeg afstand zijn tussen windturbines en woonwijken. Verder moeten windturbines veilig worden geïnstalleerd en onderhouden. Dat geldt ook voor zonnepanelen, batterijen en warmtepompen. Bij het gebruik van waterstof en biogas zijn maatregelen nodig om de kans op brand en explosie zo klein mogelijk te houden.
Hoe groot de effecten op gezondheid en veiligheid precies zijn, hangt af van de keuzes die de Nederlandse overheid zal maken welke nieuwe energiebronnen waar worden gebruikt. De resultaten van dit onderzoek kunnen bij die keuzes worden meegenomen. Het RIVM reikt ook mogelijkheden aan om de negatieve effecten te verkleinen. Bijvoorbeeld om geluid van windturbines of de uitstoot van biomassa-installaties en houtkachels te beperken.
Het RIVM beveelt aan om de komende jaren goed te blijven volgen welke effecten de nieuwe energiebronnen hebben. Dit onderzoek is onderdeel van een drieluik over de gevolgen voor gezondheid en veiligheid van klimaatbeleid. De drie onderzoeken samen laten zien dat klimaatbeleid niet alleen gunstig is voor het klimaat, maar ook voor gezondheid en veiligheid.
Samenvatting
Klimaatverandering heeft nu al merkbare gevolgen voor de gezondheid en veiligheid in Nederland. Deze gevolgen zijn in de toekomst te beperken als er wereldwijd minder broeikasgassen worden uitgestoten. Daarom zijn internationale afspraken gemaakt, waar het Nederlandse Klimaatakkoord deel van uitmaakt. Desondanks zullen de temperatuur en de zeespiegel voorlopig blijven stijgen en een bedreiging vormen voor de gezondheid en veiligheid in Nederland. Denk aan hittegolven en overstromingen. Maar zonder maatregelen zullen deze effecten nog groter zijn. Dit concludeert het RIVM.
Het RIVM heeft de effecten van klimaatverandering op de gezondheid en veiligheid in kaart gebracht. Onderzocht is hoe deze effecten zich in Nederland zullen ontwikkelen in een situatie met en zonder internationaal klimaatbeleid. De zeespiegel zal door internationaal beleid minder en langzamer stijgen, en extreem weer, zoals heftige buien, zal minder vaak voorkomen. Dit verkleint de kans op overstromingen en daarmee ook de risico’s voor de veiligheid.
Door klimaatverandering worden de zomers warmer en de winters minder koud. Dit heeft gevolgen voor de gezondheid in Nederland. Met klimaatbeleid zullen elk jaar ongeveer 4000 minder mensen overlijden in warme perioden in de tweede helft van de eeuw. Als het aantal warme en zonnige dagen toeneemt, kan ook de kans op huidkanker groter worden. Dit komt omdat er dan meer mensen buiten zijn en blootstaan aan UV-straling. Met klimaatbeleid zullen tussen 2050 en 2100 minder mensen huidkanker krijgen (enkele duizenden per jaar).
Het is nog niet mogelijk om de omvang van alle effecten van klimaatverandering aan te geven. Wel zijn er veel ontwikkelingen te zien, zoals een langere bloeitijd van planten en bomen waardoor mensen langer last hebben van hooikoorts. Dat wordt erger als nieuwe allergene planten vanuit het zuiden naar Nederland oprukken. Ook zal de kans op sommige infectieziekten groter worden en kunnen nieuwe ziekteverwekkers gaan voorkomen.
Dit onderzoek is onderdeel van een drieluik over de gevolgen voor gezondheid en veiligheid van klimaatbeleid. De drie onderzoeken samen laten zien dat klimaatbeleid niet alleen gunstig is voor het klimaat, maar ook voor gezondheid en veiligheid.
