Er is op daken van middelgrote landbouwbedrijven in Noord-Brabant nog veel ruimte voor de opwekking van zonne-energie. Dat staat in een onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van Brabants Bodem, dat nieuwe perspectieven wil ontwikkelen voor boeren en tuinders in het Van Gogh Nationaal Park (in oprichting).
Aanleiding van het onderzoek is de toename van het aantal zonneparken in Noord-Brabant. Deze parken nemen veel (agrarisch) land in beslag en zorgen voor een minder aantrekkelijk landschap. Daarom is onderzocht wat knelpunten en kansen zijn voor het extra benutten van agrarische daken voor de opwekking van zonne-energie. Om de nog beschikbare potentie optimaal te benutten is het advies om zon-op-dak actief te stimuleren boven zonnepanelen op land.
‘Uit het onderzoek naar zon op agrarische daken blijkt dat bij middelgrote agrarische bedrijven potentieel zonnedak onbenut blijft’, aldus Sandor Löwik, onderzoeker bij de Brabantse Milieufederatie (BMF). ‘Deze groep bedrijven blijft vooralsnog onderbelicht, doordat marktpartijen en de Regionale Energie Strategieën (RES) vooral aandacht hebben voor grote zonprojecten met een SDE-subsidie (Stimulering Duurzame Energieproductie).’
Volgens de onderzoekers moeten RES en gemeenten actief zon-op-dak promoten en stimuleren boven zon-op-land. Daarvoor is een gebiedsgerichte aanpak nodig waarbij meerdere agrariërs en bedrijven samen kosten kunnen delen, bijvoorbeeld voor een gemeenschappelijke netaansluiting. ‘Dit wordt nu niet automatisch door de markt opgepakt en een coördinerende en faciliterende rol van de overheid is nodig om het verschil te maken’, aldus Ton van Korver van ZLTO en een van de onderzoekers. ‘Zo kunnen barrières voor zon-op-dak concreet door overheden worden aangepakt. Een zwakke dakconstructie is vrijwel nooit een onneembare barrière voor een zonnedak. Wel kunnen de hoge kosten van de netaansluiting een grotere belemmering zijn voor een sluitende business case.’
ZLTO vindt dat:
Gemeenteraden, die uiteindelijk de RES-plannen vaststellen, moeten nut en noodzaak van goede landbouwstructuur volwaardig meewegen bij hun besluit;
Op dit moment produceert één op de drie boeren al duurzame energie, waarvan het overgrote deel door zonnepanelen op het dak. ZLTO vindt dat zonne-energie zoveel mogelijk op daken moet worden gerealiseerd, want de beschikbare grond voor gebruik door boeren is beperkt. ZLTO vertrouwt erop dat provincies het principe van de zonneladder hanteren. Dit betekent dat zonnepanelen bij grote voorkeur op daken van (agrarische) gebouwen worden geplaatst. Als die mogelijkheid er niet is of er wordt onvoldoende energie mee opgewerkt, dan zijn percelen ‘onbruikbare’ grond een alternatief. Kostbare landbouwgrond als locatie voor zonnepanelen komt pas aan de orde als de eerdergenoemde opties niet haalbaar zijn.
Per RES-plan moet een goed afwegingskader worden opgesteld om toepassing van de zonneladder vorm te geven. Uitgangspunt is 'nee, tenzij' voor zonnevelden op landbouwgrond. Slimme integrale toepassingen moeten als maatwerk mogelijk zijn en gestimuleerd worden, denk aan zonnepanelen op teeltondersteunende voorzieningen, in randzones of kleinschalig.
ZLTO vindt dat duurzame energieprojecten geen verslechtering van de landbouwstructuur mogen veroorzaken. Het ontwikkelingsperspectief van (jonge) toekomstgerichte boeren dient voorop te staan. Dan gaat het bijvoorbeeld om grondgebondenheid en weidegang.
De opwekking van duurzame energie moet ten minste voor de helft sociaal zijn (met lokale participatie gerealiseerd), wat betekent dat de omgeving van de producent meeprofiteert van de opbrengst. Zo blijft draagvlak gegarandeerd voor de energieproductie door boeren. We willen voorkomen dat de opbrengsten naar buitenlandse investeerders en externe projectontwikkelaars wegvloeien.
Bij het opstellen van RES-plannen dient goed gekeken te worden naar de mogelijkheden om glastuinbouwbedrijven te laten bijdragen aan de regionale energietransitie door o.a. warmtenetten, aardwarmte en verwaarden van restwarmte en CO2.
ZLTO stimuleert en ondersteunt coöperatieve projecten waarin boeren meer zeggenschap hebben over waar en onder welke voorwaarden energieprojecten worden gerealiseerd. Dat vraagt om samenwerking tussen boeren, energiecoöperaties en omwonenden.
Meer weten? Neem een kijkje in het themadossier: klik op de tabs boven het artikel.