Op 2 november heeft de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State een streep gezet door de bouwvrijstelling. Voor velen geen onverwachte uitspraak. De berichtgeving hierover verschilt, van ‘ramp voor de bouw’ tot ‘business as usual’. In dit artikel wordt kort ingegaan op de uitspraak en de bouwvrijstelling. Daarnaast wordt ingegaan op de mogelijke gevolgen voor lopende en toekomstige projecten.
Om een vergunning te verkrijgen voor een bouwproject worden de gevolgen van dat project op de Natura2000-gebieden beoordeeld. In de Wet Natuurbescherming is opgenomen dat de gevolgen van de stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden die worden veroorzaakt door activiteiten in de bouwfase buiten beschouwing worden gelaten. Dit betekent dat bij de beoordeling of een project significante gevolgen kan hebben voor een Natura 2000-gebied, de bouwfase niet hoeft worden meegenomen. Enkel de gevolgen van de uitvoeringsfase hoeven te worden beoordeeld. In de praktijk gebeurt deze beoordeling dat aan de hand van een AERIUS-berekening.
De bouwvrijstelling is in het leven geroepen na het verdwijnen van het PAS. Het doel was het versnellen van het vergunningsproces en de administratieve lasten voor de bouw te beperken. De gevolgen van de bouwfase hoeven immers – anders dan de gebruiksfase – niet te worden beoordeeld. De reden hiervoor is dat het gaat om tijdelijke emissie van stikstof.
Natuurorganisaties zijn opgekomen tegen de bouwvrijstelling. De bouwvrijstelling zou in strijd zijn met de Habitatrichtlijn en niet op juiste wijze zijn beoordeeld. De Afdeling is het daarmee eens.
Bij de beoordeling naar de gevolgen van de bouwvrijstelling heeft de minister op landelijk niveau bezien wat de effecten op de Natura 2000-gebieden zouden zijn. Het ging hierbij om een soort helikopter view beoordeling. Dat is niet toegestaan. De gevolgen moeten namelijk worden beoordeeld per Natura 2000-gebied.
Daarbij is geprobeerd de bouwvrijstelling te onderbouwen met de positieve effecten van de maatregelen die worden genomen om de staat van instandhouding van de Natura 2000-gebieden te verbeteren . Maar hierover is de rechtspraak streng: de positieve effecten van maatregelen mogen enkel worden betrokken indien de maatregelen daadwerkelijk zijn uitgevoerd, in het kader van het betreffende project en indien de positieve effecten vaststaan. Dat is bij de door de minister genoemde maatregelen niet het geval.
De Afdeling benadrukt dat er begrip is voor de uiteenlopende uitdagingen van de regering: aan de ene kant het woningentekort en aan de andere kant de stikstofcrisis. Maar dit kan de bouwvrijstelling niet redden. De Afdeling acht bouwvrijstelling in strijd met Europees recht en mag niet worden toegepast.
Afhankelijk van de fase waarin het project zich bevindt, kunnen de gevolgen van de uitspraak verschillen.
Onherroepelijke vergunning en bouwfase afgerond
Indien de bouwvergunning onherroepelijk is verleend en de bouwfase is afgerond, dan is de verwachting dat deze uitspraak vrijwel geen gevolgen zal hebben voor het project.
Onherroepelijke vergunning en bouwfase nog niet afgerond
Indien de bouwvergunning onherroepelijk is verleend en de bouwfase is nog niet afgerond, dan kan het zo zijn dat het bevoegd gezag gaat handhaven. De verwachting is echter dat de bevoegde gezagen dat niet actief gaan doen. Mocht een derde (lees: natuurorganisatie) een verzoek tot handhaving indienen, ook dan zijn er nog verschillende mogelijkheden om alsnog de juiste toestemming te krijgen voor de bouwfase of om het handhavingstraject te rekken. Wij adviseren u hierover graag.
Vergunning verleend, niet onherroepelijk
Indien de vergunning is verleend maar deze nog niet onherroepelijk is, dan zijn de gevolgen afhankelijk van de fase van vergunningverlening en de procedure die daarbij is gebruikt. Over het algemeen geldt: hoe kleiner het bouwproject en hoe verder de fase van vergunningverlening, hoe kleiner de kans op gevolgen voor de verleende vergunning. Een en ander is dus afhankelijk van het specifieke project. Mocht u vragen hebben over de gevolgen voor uw vergunning, wij kijken graag met u mee.
Nieuwe projecten
Voor nieuwe projecten is het helder: ook de gevolgen van de bouwfase moet een AERIUS-berekening worden gemaakt. Komt daaruit dat meer dan 0,005 mol/ha/jaar neerdaalt op een Natura 2000-gebied, dan moeten er extra stappen worden gezet. Bijvoorbeeld in de vorm van een (ecologische) voortoets of intern salderen. Ook hierbij is een en ander afhankelijk van het specifieke project. Voor veel projecten gaat het enkel om een extra administratieve hobbel, waarmee weliswaar tijd en kosten zijn gemoeid. Van een daadwerkelijke streep door het project zal echter in veel gevallen geen sprake zijn. Wij adviseren u graag over de gevolgen voor uw project.
Het verdwijnen van de bouwvrijstelling is vervelend: het kan leiden tot meer administratieve lasten en vertraging. In veel gevallen zal het echter niet leiden tot een streep door het bouwproject. Afhankelijk van de fase van het project en de vergunningverlening, zijn er namelijk nog verschillende mogelijkheden om het ontbreken van de juiste natuurtoestemming op te lossen.
