De Omgevingswet vraagt ook van raadsleden een andere manier van werken. Het is daarom belangrijk om raadsleden regelmatig bij te praten over de stand van zaken en de veranderingen die de nieuwe wet met zich meebrengt.
Juristen, beleidsmedewerkers of programmamanagers zijn elke dag of week bezig met de Omgevingswet. Voor raadsleden is dat een ander verhaal. Zij zien twee keer per jaar een stuk langskomen, terwijl de wet ook van de raad een (ingrijpend) andere manier van werken vraagt. Het is daarom belangrijk om de raad bij de Omgevingswet te betrekken.
De raad is een belangrijke speler in het proces. Want: hoe passen besluiten over deelonderwerpen in het grote verhaal? Wat is de grote beweging achter de ingewikkelde juridische en informatie-technische stappen? Waarom moet we zo anders gaan werken met vergunningen, toezicht en handhaving?
Martine vertelt in deze blog hoe de gemeenteraad van Nieuwegein is meegenomen en betrokken in het proces van de Omgevingswet.
‘Eenvoudig beter’ waren de gevleugelde woorden in de begintijd van de Omgevingswet. Goed getroffen woorden, want het omgevingsrecht mag wel wat eenvoudiger en duidelijker worden voor inwoners, ondernemers en bestuurders. Maar dat is geen gemakkelijke opgave. Een hele uitdaging voor de gemeentelijke organisatie, maar ook voor de gemeenteraad is het complex. Zeker als ze daar niet wekelijks bij betrokken zijn. Hoe houd je raadsleden betrokken zodat ze weloverwogen besluiten kunnen nemen?
Met een beetje trots durf ik te zeggen dat we in Nieuwegein goed onderweg zijn naar het invoeren van de wet. De omgevingsvisie is bijna klaar voor inspraak en we zijn druk met het omgevingsplan en de regelbibliotheek voor activiteiten. Ook zijn we full swing aan het werk met het Omgevingswet-proof maken van de werkprocessen en het aanhaken op het digitaal stelsel (DSO). In de raad is de Omgevingswet meerdere keren aan de orde geweest, meestal op een verkennende, informatieve manier. Spelenderwijs de wet leren kennen, was de opzet in zogenaamde ‘omgevingslabs’. Een prima aanpak, maar zo langzamerhand gaat het erom spannen. We moeten meer de diepte in zodat de raad besluiten kan nemen over de manier waarop we de wet gaan uitvoeren.
We hebben de raad in februari 2020 voorbereid met richtinggevende keuzes voor het nieuwe adviesrecht, en de mogelijkheid om participatie verplicht te stellen. Met als voorstel om door te gaan op de huidige manier. Toen riep dat nog niet zoveel vragen op.
In april lichtten we de veranderingen in het adviesrecht en de participatie meer uitgebreid toe, en toen kwamen er onverwachts kritische geluiden. Bij een online informatiebijeenkomst ontstond de sfeer dat de raad de grip dreigde te verliezen. ‘Alles goed en wel met dat sturen op hoofdlijnen, maar hebben we straks nog wat in de melk te brokken?’ Raadsleden vreesden dat ze buiten spel kwamen te staan. Ook de gedachte dat ontwikkelaars straks een actieve rol gaan spelen in het organiseren van participatie, stuitte op argwaan. Als het zó moet, dacht de raad, dan is het minder het optimistische verhaal dat we dachten. We vroegen ons af: hoe kwam het dat er in februari nauwelijks vragen kwamen, maar in de verdere uitwerking in april wel?
We zijn het zelf gaan checken bij een aantal raadsleden. Dat klinkt heel logisch, maar in Nieuwegein werken we niet met raadswerkgroepen en de afstand tussen ons en de raad was best groot. In gesprek met vier goed ingevoerde raadsleden kwamen we tot de analyse dat het verhaal van de wet uit beeld was geraakt. Wat is ook alweer de bedoeling van de wet, wat is het grotere plaatje? Wat verandert er voor raadsleden, naast de veranderingen voor de stad? In hetzelfde gesprek werd ook gezegd dat niet iedereen begrijpt waar we staan in het proces. ‘Kunnen we niet een roadmap maken, zoals een ganzenbord?’ Ja, waarom niet, leuk idee. We besloten een omgevingslab te houden met een externe spreker voor het grotere verhaal en het ganzenbord echt te maken. Pascale Georgopoulou van de VNG vertelde over de bedoeling van de wet en prikkelde de raadsleden met vragen om na te denken over hun rol. We stuurden vooraf een roadmap in de vorm van het digitaal Ganzenbord. Je ziet erop waar we nu staan en welke stappen er nog aankomen voor de raad. In het ganzenbord kun je doorklikken naar vastgestelde documenten en andere nuttige informatie.
Nu gaat de raad zich verder oriënteren op het adviesrecht, en het gemeentelijk participatiebeleid actualiseren. We bekijken participatie nu nog per dossier, in het licht van de Omgevingswet gaan we er lijn in brengen. De lucht is opgeklaard, de sfeer een stuk positiever.
Wat is de moraal van dit verhaal? Als jurist, beleidsmedewerker of programmamanager zijn we elke dag of week bezig met de Omgevingswet. Voor raadsleden is dat een ander verhaal. Zij zien twee keer per jaar een stuk langskomen, terwijl de wet ook van de raad een (ingrijpend) andere manier van werken vraagt. Het is daarom belangrijk om de raad bij de Omgevingswet te betrekken. Hoe passen besluiten over deelonderwerpen in het grote verhaal? Wat is de grote beweging achter de ingewikkelde juridische en informatie-technische stappen? Waarom moet we zo anders gaan werken met vergunningen, toezicht en handhaving? De raad is een belangrijke speler in het proces. We waren elkaar onderweg even kwijt. Maar weer snel gevonden. Want de eindstreep die gaan we samen halen.
Martine Smit is programmamanager Omgevingswet in de gemeente Nieuwegein.
