Hoewel het coronavirus op verschillende plekken in de wereld helaas weer de kop opsteekt, gaat het in Nederland vooralsnog de goede kant op. De crisis heeft een duidelijke impact gehad op de manier waarop wij werken. Wat voor lessen kunnen we hieruit trekken? Deze week een bijdrage van Willem van der Werf, advocaat bij Van der Feltz advocaten.
Een belangrijk probleem voor de rechtspraktijk is dat de toegang tot de rechter in de afgelopen periode ernstig is beperkt. De gerechten zijn lange tijd gesloten geweest. Met name in strafrechtzaken zijn zeer grote achterstanden ontstaan. Zittingen gingen niet door of werden voor langere tijd uitgesteld. Inmiddels worden al diverse digitale zittingen gehouden. Die zijn niet optimaal. Het contact met de betrokken partijen verloopt minder natuurlijk. Het is lastiger om samen op te trekken met de cliënt . Het is overduidelijk dat een deel van de advocatuur behoorlijk is getroffen door de coronacrisis. Het gaat daarbij niet alleen om de sociale advocatuur. Ook veel middelgrote en grote kantoren kennen een duidelijke omzetdaling. Een ander groot deel van de advocatuur heeft er overigens nauwelijks last van. Wij merken wel dat de kantoren op de Zuidas minder afgestudeerden aannemen. Het aantal sollicitanten is bij ons kantoor behoorlijk toegenomen.
Als het hele land thuis zit, vraag je je natuurlijk af wat er met je kantoor en de cliënten gaat gebeuren. Op ons kantoor werken in totaal 30 mensen en die moesten niet alleen gezond maar ook aan het werk blijven. Gelukkig wisten onze cliënten ons nog volop te vinden. Niet alleen bleven bestaande zaken doorlopen, ook kwamen er doorlopend nieuwe zaken binnen. Na de aankondiging van de ‘intelligente lockdown’, hebben we een coronahelpdesk in het leven geroepen. Onze cliënten wisten ons ook te vinden voor antwoord op de vragen die bij hen spelen als gevolg van de coronacrisis.
Na elke persconferentie van het kabinet hebben we intern duidelijk gecommuniceerd wat de nieuwe maatregelen voor ons kantoor zouden betekenen. Veel mensen hebben thuisgewerkt en we hebben ICT-apparatuur naar ons personeel thuisgebracht. De gebruikelijke nieuwe zakenlunch en de jurisprudentielunch vinden nu via Zoom plaats. De medewerkers die op kantoor wilden werken, konden dat blijven doen. Verder zijn er extra hygiënemaatregelen en huisregels vastgesteld. Ons klassieke kantoorpand aan de Javastraat in Den Haag dateert uit 1860 en kent brede trappen en grote en hoge kamers waar de ramen open kunnen worden gezet. Er zijn geen open workspaces en liften. We zijn helemaal corona-proof ingericht en hebben daarom besloten om in ons huidige pand gevestigd te blijven. Onze manier van werken is wel veranderd doordat wij vaker op afstand van cliënten zitten. Maar met de versoepeling van de maatregelen kunnen we onze cliënten, relaties en werknemers weer vaker fysiek ontmoeten. Beeldbellen is vaak een praktische oplossing, maar zonder fysieke ontmoetingen is het toch wat lastiger om een vertrouwensrelatie op te bouwen of gedachten van anderen te ‘lezen’.
Het beeldbellen met cliënten en andere relaties zal niet meer verdwijnen. We zullen blijven werken met een combinatie van beeldbellen, telefoongesprekken en fysieke besprekingen. Dat maakt de dynamiek van ons vak alleen maar groter. Hoewel onze medewerkers weer veilig naar kantoor kunnen komen, zal een deel van de mensen kiezen voor een hybride vorm van thuiswerken en naar kantoor komen. Voorlopig zal nog maar beperkt gebruik worden gemaakt van het OV. We hebben om die reden extra parkeerplaatsen gehuurd voor onze medewerkers die met de auto naar kantoor moeten komen.
Het coronavirus heeft onze samenleving compleet overrompeld. Mensen waren niet alleen bang om ziek te worden, maar waren ook heel solidair: met elkaar, met de werknemers in de zorg en met degenen die door het coronavirus zijn getroffen. Het kabinet heeft voortvarend ingegrepen door de ondersteuning van de zorg en door het treffen van ongekende steunmaatregelen om de economie draaiende te houden. Tegelijkertijd heeft het kabinet zeer vergaande noodverordeningen opgelegd, waarmee de samenleving tot achter de voordeur aan zeer vergaande vrijheidsbenemende maatregelen werd onderworpen. Het heeft mij verbaasd dat die noodverordeningen in het begin kritiekloos werden geaccepteerd. Deze verordeningen gingen en gaan echter zelfs verder dan de maatregelen die in geval van een noodtoestand kunnen worden opgelegd. Vanuit de advocatuur leek de juridische interesse zich vooral te beperken tot de procesregels in coronatijd, de tijdelijke steunmaatregelen en leerstukken zoals onvoorziene omstandigheden of overmacht. Mijn rechtsgevoel spoorde mij aan om in het Advocatenblad kritische kanttekeningen te plaatsen, eerst bij de noodverordeningen en later – toen diverse instanties, zoals de Orde van Advocaten, hierover hun fundamentele kritiek kenbaar hadden gemaakt – ook bij de voorgestelde coronawet. Mijn belangrijkste inzicht is dat de samenleving ook in geval van een crisis altijd scherp moet blijven op de handhaving van de democratische rechtsstaat.
De coronacrisis laat zien hoe waardevol het is om elkaar in een kantoor te ontmoeten. Als kantoor lever je juist meerwaarde voor de cliënt als je je advies informeel aan een ander kunt voorhouden en als je op een laagdrempelige wijze, door even binnen te lopen, feedback kunt geven. Het kost meer moeite om voor elk overlegje de telefoon te pakken. Daarnaast hebben stagiaires uiteraard opleiding en begeleiding nodig. De leercurve gaat sneller en steiler omhoog als je elkaar even kunt spreken. In algemene zin is het samenwerken op een kantoor essentieel voor het ontwikkelen van kennis en vaardigheden. We hebben gezien dat niet alleen ons kantoor, maar ook veel andere kantoren, juist bij thuiswerken moeite hebben om onderling de verbinding te houden en vertrouwen te geven aan degenen die thuiswerken. Iedereen heeft zich extra moeten inspannen en daarvoor hebben we iedereen tussentijds bedankt met kleine presentjes. Afgelopen vrijdag hebben we – tijdens een terugkomborrel - iedereen op veilige afstand bedankt. Toen hebben we meteen alle overgeslagen verjaardagen ingehaald.
Lees hier het onlangs geplaatste kritische opiniestuk van Willem van der Werf, waarin hij ingaat op de vergaande inperking van grondrechten die de coronawetgeving in mei mogelijk maakte.
