Terwijl veel bedrijven geheel moeten sluiten, wordt in de bouw vooralsnog zo veel mogelijk doorgewerkt. Dat is maar goed ook, want de bouw werd al hard geraakt door de problematiek rond stikstof en PFAS. Doorwerken is echter niet altijd meer volop mogelijk en het is bovendien niet uit te sluiten dat er meer beperkende maatregelen zullen gaan gelden. Ik geef vier tips aan u als opdrachtnemer in de bouw (aannemers, onderaannemers, toeleveranciers) over hoe om te gaan met de uitdagingen die het coronavirus (COVID-19) met zich mee brengt.
Als werkgever heeft u een belangrijke zorgplicht, niet alleen voor uw eigen werknemers, maar ook voor alle partijen die onder uw verantwoordelijkheid op de bouwplaats aan het werk zijn, zoals zzp’ers en onderaannemers. Het niet voldoende nemen van voorzorgsmaatregelen kan leiden tot:
aansprakelijkheid van uw bedrijf jegens personen die onder uw verantwoordelijkheid aan het werk zijn en ziek worden;
uitval van werknemers/zzp’ers/onderaannemers waardoor projecten kunnen stagneren.
Zorg er dus voor dat u voldoende voorzorgsmaatregelen neemt voor alle partijen die onder uw verantwoordelijkheid werkzaam zijn, waarbij de richtlijnen van het RIVM als uitgangspunt gelden. Denk bijvoorbeeld aan het houden van voldoende afstand (1,5 meter), regelmatig handen wassen met warm water, na elkaar in plaats van tegelijkertijd schaften, instructies zoveel mogelijk telefonisch (of via Skype, Facetime) doorgeven en kantoorpersoneel thuis laten werken. De te nemen voorzorgsmaatregelen dienen ook te worden opgenomen in het V&G-plan.
Mocht uw bedrijf toch geheel of gedeeltelijk stilvallen, dan is het van belang daar tijdig op in te spelen om liquiditeitsproblemen te voorkomen. De overheid heeft al diverse maatregelen getroffen:
in dit nieuwsbericht is de regeling rondom het Noodfonds Overbrugging Werkgelegenheid (voor zover bekend) uitgewerkt;
in dit artikel wordt uitgelegd welke speciale maatregelen de overheid heeft getroffen om bedrijven overeind te houden, zoals borgstelling door de overheid bij verruiming van bancaire kredieten en uitstelmogelijkheden voor de betaling van belastingschulden.
Indien de overheidsmaatregelen voor uw bedrijf onvoldoende zijn, laat u dan tijdig adviseren over mogelijkheden en risico’s in het zicht van een faillissement.
Bij het aangaan van nieuwe contracten voor bouwprojecten is het verstandig maatwerkafspraken te maken over de bouwtermijn en de prijs van het werk. Zou bijvoorbeeld alsnog een ‘lock-down’ of andere verregaande beperkingen worden opgelegd dan is het mogelijk dat de bouw stil komt te liggen, personeel maar beperkt kan worden ingezet of bouwproducten niet meer verkrijgbaar zijn of sterk in prijs stijgen. Als zulke situaties zich voordoen leidt dat tot forse extra kosten voor u als bouwondernemer, die u zoveel mogelijk moet proberen te voorkomen. Daarvoor kunnen in het contract clausules worden ingebouwd:
voor wat betreft de bouwtermijn is de eenvoudigste oplossing een planning met uw opdrachtgever af te spreken (en dus geen fatale opleverdatum die bij overschrijding leidt tot een boete/korting). Ook zou kunnen worden afgesproken dat wel een opleverdatum geldt, maar dat evaluatiemomenten over de ontwikkeling van het coronavirus en de gevolgen daarvan voor de bouwtermijn worden ingebouwd (bijvoorbeeld elke maand). Als werkzaamheden op het kritieke pad niet voort kunnen als gevolg van omstandigheden die samenhangen met het coronavirus zou dat recht geven op verlenging van de bouwtermijn en eventueel bijbetaling van bouwplaatskosten. Verder kan overeengekomen worden dat partijen ernaar streven in geval van vertraging deze later weer in te lopen met versnellingsmaatregelen, zodra dat op veilige wijze mogelijk is;
gelet op de onzekerheid in de markt is het op dit moment moeilijk om een vaste prijs af te geven voor een werk. Hiervoor kan een speciale ‘coronaclausule’ worden opgesteld. Deze clausule kan bijvoorbeeld worden gekoppeld aan een open begroting. Dit betekent dat op een later moment een nacalculatie plaatsvindt en de werkelijke kosten worden afgezet tegen de begrote kosten, waarbij de opdrachtnemer moet uitleggen welke prijsstijgingen het gevolg zijn van (maatregelen in het kader van) het coronavirus en de opdrachtnemer een waarschuwingsplicht heeft, net als bij meerwerk;
denk er ook aan dat werkzaamheden als gevolg van het coronavirus minder effectief kunnen worden uitgevoerd dan normaal, bijvoorbeeld door ploegenwerk, ‘hygiënische stops’ of beperkingen in de toeleveringen. Dat moet u als opdrachtnemer in de prijsbepaling meenemen;
bepaalde bouwwerkzaamheden zijn beter ‘coronaproof’ dan andere. Het kan daarom een optie zijn om werkzaamheden die later staan gepland naar voren te halen (zoals buitenschilderwerk) en andere juist uit te stellen.
Projecten die in uitvoering zijn, dreigen als gevolg van het coronavirus stil te vallen en uit te lopen. Dit komt omdat bijvoorbeeld in ploegen wordt gewerkt of personeelsleden (of onderaannemers/leveranciers) uitvallen, dan wel materialen niet meer verkrijgbaar zijn. Ook kunnen de prijzen van producten stijgen. Ik onderscheid een aantal situaties:
Als met goede voorzorgsmaatregelen doorwerken mogelijk is, bestaat er in principe geen recht op termijnverlenging (of vergoeding van extra bouwplaatskosten). De adviezen zorgen er – vooralsnog – immers niet voor dat personeel niet mag werken, mits de richtlijnen van het RIVM nageleefd worden en passende maatregelen worden getroffen.
Als de overheid een ‘lock-down’ afkondigt wordt het werken absoluut verhinderd. Dat geeft (voor contracten die zijn gesloten voordat het coronavirus in Nederland tot beperkingen leidde) in beginsel een recht op termijnverlenging en bijbetaling voor de duur van de ‘lock-down’ zelf, inclusief een redelijke opstartperiode erna:
indien is gecontracteerd op basis van de UAV 2012 kan een beroep worden gedaan op paragraaf 6 lid 11-13 UAV, paragraaf 47 UAV en paragraaf 8 lid 4 UAV voor een recht op bijbetaling respectievelijk termijnverlenging. Zie hierover ook dit artikel. Indien gecontracteerd is met ‘werkbare werkdagen’ gelden de dagen waarop niet gewerkt kan worden als onwerkbaar;
de UAV-GC kennen met de UAV vergelijkbare bepalingen in paragraaf 11 lid 2 en 3 en paragraaf 44 lid 1 sub c;
indien niet is gecontracteerd onder standaardvoorwaarden of de standaardvoorwaarden beperkt of onvoldoende specifiek voorzien in regels voor een situatie als de onderhavige (zoals de Woningborg-voorwaarden) geldt de wet als vangnet. Deze kent met artikel 6:75 BW (over overmacht), artikel 6:248 BW (over aanvulling of beperking van het contract op grond van de redelijkheid en billijkheid), artikel 7:753 BW (over kostenverhogende omstandigheden) en artikel 6:258 BW (over onvoorziene omstandigheden) juridische ingangen waarop een beroep kan worden gedaan in geval van een complete ‘lock-down’.
Als u ondanks de getroffen voorzorgsmaatregelen (en zonder verdere beperkingen vanuit de overheid dan nu het geval is) wordt geconfronteerd met het (gedeeltelijk) uitvallen van personeel / onderaannemers / leveranciers als gevolg van het coronavirus is een geslaagd beroep op contractuele en wettelijke bepalingen als hiervoor genoemd onder b onzeker en dient dit in het specifieke geval te worden beschouwd. Denk hierbij (naast uitval van personeel door ziekte) ook aan bijzondere gevallen zoals de (beperkte) verkrijgbaarheid van keramische producten uit Frankrijk en Italië of de inzet van gespecialiseerde arbeidskrachten uit het buitenland. Hier zijn vragen aan de orde als ‘welke voorzorgsmaatregelen zijn genomen en hoe verhouden die zich tot wat u moest doen als goed werkgever?’ en ‘konden met nog meer voorzorgsmaatregelen de vertragingen voorkomen worden (heeft u alles gedaan dat u redelijkerwijs kon beïnvloeden)’? en ‘welke onmogelijkheden zijn toe te rekenen aan u als opdrachtnemer?’. Aan het doorberekenen van prijsstijgingen van bouwproducten (in dit geval als gevolg van het coronavirus) stellen paragraaf 47 UAV en 6:258 BW strenge eisen.
Het is voor u hoe dan ook verstandig om mogelijke vertragingen en prijsstijgingen zo snel mogelijk aan te kondigen (waarschuwen!) en daarover in overleg te gaan met uw opdrachtgever. Ook deze heeft immers als goed opdrachtgever te handelen en zal in een uitzonderlijke situatie als deze willen meedenken over een oplossing waarbij de volksgezondheid voorop wordt gesteld en schade in beider belang zoveel mogelijk wordt beperkt.
