Na de tweede druk is er het nodige gebeurd met de Omgevingswet. In beginsel is het hele wetgevende proces afgelopen maar loopt de praktijk aan tegen het gebruik van het DSO, voor wat betreft de werking, financiering en betrokkenheid van uitvoeringsinstanties.

Eind 2019 was de Omgevingswet inhoudelijk al nagenoeg gereed en alle betrokken partijen bij de fysieke leefomgeving waren zich volop aan het voorbereiden op de komst van de Omgevingswet met de bijbehorende voorzieningen van het Digitaal Stelsel per 1 januari 2021: een behoorlijk aantal gemeenten was al aangesloten op de ‘oefenomgeving’ van het digitaal stelsel, er werd veel geoefend en deelgenomen aan diverse werkplaatsen.

Helaas is door de diverse tegenslagen bij de invoering van het digitaal stelsel de inwerkingtreding een aantal keer verder uitgesteld.

Kamerbrief inwerkingtreding Omgevingswet, ministerie voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) d.d. 24 februari 2022.

Meerdere malen uitstellen van de inwerkingtreding als gevolg van de complexiteit van het digitaal stelsel wat de Omgevingswet moet ondersteunen, hebben uiteindelijk geleid tot wat de Omgevingswet nu is:

één wet voor de gehele fysieke leefomgeving.

Mogelijk gaat menig wethouder bij inwerktreding snel naar het gemeentehuis waarbij hij of zij voor de kast met ordners vol met bestemmingsplannen, beheersplannen en verordeningen gaat staan met de gedachte ‘Welkom omgevingsplan’ en daarbij verzucht, ‘nu begint het echt…’

Voor nieuwe gemeenteraadsleden en bestuurscolleges na de verkiezingen van maart 2022 is het een zware klus om zich in korte tijd de Omgevingswet en alles wat daarbij hoort eigen te maken. Een uitdaging op zich. Het nieuwe bestuur gaat op zoek naar mooie resultaten voor de samenleving. Denk aan een te realiseren doel op woningbouw of de energietransitie. Datzelfde bestuur heeft de mogelijkheid om keuzes te maken in relatie tot de Omgevingswet die kunnen bijdragen aan een scherpe gemeentelijke rol en het tempo van afwegen, zowel bij de omgevingsvisie als via de invulling van bestuurlijke afwegingsruimte die men wenst om een ruimtelijk initiatief te vergunnen.

Deze bestuurlijke besluiten hebben impact op het te bouwen omgevingsplan en vragen aanpassing van de werkprocessen en procedures. Naarmate men meer met de Omgevingswet werkt en ervaart waar de eigen keuzes liggen, wordt helder wat werkt en wat niet. Dit vraagt om een doorlopend reflecteren van de eigen werkwijze op de eigen (gemeentelijke) rol en de gemeentelijke (digitale) dienstverlening.

In deze druk is het overzicht van ondersteunende instrumenten voor de uitvoering van het omgevingsplan uitgebreid met:

• gebodsbepalingen;

• kostenverhaal;

• onteigening;

• gedoogplichten.

Daar waar noodzakelijk of verhelderend zal wel worden teruggegrepen op de diverse memories en nota’s van toelichting bij de diverse (voorstellen) aanvullingswetten en aanvullingsbesluiten, aanvullingsregelingen en amendementen.

Vanaf 2023 zal de nodige jurisprudentie ontstaan om de Omgevingswet nog scherper op het netvlies te krijgen, waarbij eerdere arresten en uitspraken onder het oude recht hun waarde nog zullen moeten bewijzen. Daar waar aspecten beleidsneutraal zijn overgenomen in de Omgevingswet lijkt dat in eerste instantie gemakkelijk, maar een nieuwe integrale blik kan hier best eens verandering in gaan brengen, zeker nu terreinen als ruimte, milieu, natuur en gezondheid op andere wijze (integraal) worden gewogen.

Deze derde druk is in tegenstelling tot de eerdere drukken vanwege de omvang, gepubliceerd op dunner papier en daarom in zwart/wit. Omdat de infographics dan niet goed tot hun recht komen, zijn de meeste infographics uit deze druk weggelaten. De lezer kan deze infographics nog steeds benaderen via onderstaande websites:

Infographics van Aan de slag met de Omgevingswet: https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl/ondersteuning/publicaties-omgevingswet-bzk/overzicht-downloads-infographics/ en Omgevingsweb infographic transitie Omgevingswet: https://www.omgevingsweb.nl/nieuws/infographic-transitie-omgevingswet/.

Ook zijn nog meer verwijzingen naar interessante bronpublicaties over specialistische onderwerpen opgenomen in de voetnoten. Deze publicatie heeft daarom zowel het karakter van een studieboek als van een naslagwerk voor de gespecialiseerde beroepspraktijk en handreiking voor gemeenteraadsleden bij het omgevingsplan.

Werken met het omgevingsplan is vooral bedoeld als handleiding voor (beleids-)medewerkers van gemeenten en omgevingsdiensten en cursisten of studenten van de diverse opleidingen op het vlak van de fysieke leefomgeving. Het boek gaat uit van de stand van zaken eind april 2022 en van bijdragen van gezaghebbende schrijvers in diverse vaktijdschriften.

Deze publicatie is een collage van informatie uit diverse kamerstukken (waaronder ook antwoorden op recente Kamervragen), commentaren uit het werkveld, nieuwsbrieven, diverse weblogs, artikelen, bijdragen op www.omgevingsweb.nl, enz. Diverse collegae hebben voor en achter de schermen gezorgd voor kritische noten, inspiratie, opmerkingen en aanvullingen, waarvoor mijn hartelijke dank.

Aangezien niet alle lezers de tijd hebben om alle artikelen, rapporten en weblogs zelf te raadplegen is gekozen om daar waar noodzakelijk (of gewenst) teksten aan hun oorspronkelijke artikelen te ontlenen met vermelding van de bron. Ook heeft het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO) met de beantwoording van een groot aantal vragen bijgedragen aan de kwaliteit van deze derde geheel herziene uitgave.

Parlementaire, juridische en wetenschappelijke teksten zijn geredigeerd en gelardeerd met praktijkvoorbeelden. De oorspronkelijke (digitale) bron is in een voetnoot aangegeven, voorafgegaan door: ‘Zie uitvoeriger’ of ‘Ontleend aan’. Hiermee blijft de oorspronkelijke bron auteursrechtelijk beschermd en eenvoudig beschikbaar voor de lezer.

Hiermee is het beeld van het omgevingsplan onder de Omgevingswet compleet en kunnen studenten, docenten, gemeenteraden, colleges en adviseurs aan de slag met het volledige instrumentarium.

Voor nieuwe gemeenteraadsleden is het prettig dat ze zich nog een half jaartje langer kunnen voorbereiden op de inwerkingtreding van de Omgevingswet, met name waar het gaat om de zo belangrijke omgevingsplannen, maar de tijd tot 1 januari 2030 wordt daarmee wel korter…

Ik wens u veel leesplezier en inspiratie om aan de slag te gaan met de omgevingsplannen.

Geldermalsen, 2 juni 2022