Menu

Filter op
content
PONT Omgeving
  • PONT home
    • molen

    Stikstof
    Het Nederlandse stikstofprobleem is ingewikkeld: de natuur moet worden beschermd, maar de maatregelen zorgen voor vertraging van projecten en maatschappelijke onrust. We hebben te maken met Europese, nationale en decentrale regelgeving.

    Raad van State over ViA15 en 'afkapgrens': een analyse

    Woensdagochtend publiceerde de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State na een lange juridische procedure een belangrijke (tussen)uitspraak: de bekritiseerde ‘afkapgrens’ van 25 kilometer bij individuele projecten is volgens de Raad van State aanvaardbaar. Maar dit schept nog geen duidelijkheid over het tracébesluit ViA15. De redactie van Omgevingsweb vroeg enkele experts, onder wie Rudolf van Binsbergen en Ernst Plambeck van Wille Donker Advocaten om een reactie. Wat speelt er, hoe kijkt men tegen de uitspraak aan en hoe nu verder?

    Redactie PONT | Omgeving
    6 april 2023

    Juridische artikelen

    Juridische artikelen
     
    Met spanning werd uitgezien naar de langverwachte uitspraak van de Raad van State van 5 april 2023 (1) in de zaak over de ViA15. Er is nog geen definitieve uitspraak gedaan, maar een tussenuitspraak vanwege het grote maatschappelijke belang van de zaak. Het tracébesluit ViA15 is sinds 2020 onder behandeling bij de Raad van State. Het besluit maakt het mogelijk de A15 bij Arnhem door te trekken en aan te laten sluiten op de A12 bij de Duitse grens. Ook verbreding van beide wegen komt hier aan de orde. Door tegenstanders werd beroep aangetekend bij de Raad van State omdat het project, door het extra asfalt, ook extra stikstofneerslag op de omliggende natuurgebieden zal veroorzaken.

    De voorgeschiedenis van stikstofzaak ViA15

    Advocaten bestuurs- en omgevingsrecht Van Binsbergen en Plambeck vertellen meer over de voorgeschiedenis: ‘’Een belangrijk onderdeel van de zaak is het rekenmodel dat wordt gebruikt voor stikstofberekeningen. Dit model, AERIUS Calculator, is aangepast naar aanleiding van een eerdere uitspraak van de Raad van State in dezelfde zaak. Tot die (tussen)uitspraak (20 januari 2021) werd stikstofneerslag als gevolg van wegverkeer ‘afgekapt’ op 5 kilometer. Dat betekent dat stikstofneerslag op grotere afstand niet meer aan het betreffende project werd toegerekend. Stikstofneerslag als gevolg van bijvoorbeeld landbouw en industrie werd wel volledig (dus ook buiten de zone van 5 km) berekend. Na deze uitspraak heeft het enkele maanden geduurd voor AERIUS was aangepast. Toen is ervoor gekozen om de stikstofneerslag voor alle bronnen te beperken tot een afstand van 25 kilometer (de zogeheten ‘afkapgrens’). Over deze afkap laat de Afdeling zich uit in de uitspraak van 5 april 2023.”

    Waar staat de Raad van State nu?

    De Raad van State heeft in zijn uitspraak van vandaag beslist dat AERIUS Calculator geschikt is om de stikstofneerslag als gevolg van een individueel project te berekenen tot een afstand van 25 kilometer. Buiten die afstand kun je niet meer betrouwbaar berekenen wat die bijdrage is. De 25 kilometer-afkap is dan ook terecht. Over deze uitspraak laten we ook Emile Euverman aan het woord, advocaat omgevingsrecht bij advocatenkantoor AKD. Met het oog op zowel de PAS-uitspraak(2) als de Porthos-uitspraak(3) is de uitkomst volgens hem voor de praktijk erg fijn: ‘’Er ontstond veel onzekerheid over het AERIUS-model. Die onzekerheid wordt nu weggenomen: je kunt nu verder met het berekenen van je eigen project door middel van AERIUS’’. De Raad van State zegt verder dat voor bijdragen buiten 25 kilometer, het aan de overheid is (en dus niet aan de initiatiefnemer van het project) om verdere maatregelen te treffen zodat wordt voorkomen dat stikstofgevoelige gebieden verder achteruit gaan.’’

    Vragen bij de uitspraak

    Volgens Van Binsbergen en Plambeck blijft met deze benadering ten onrechte onduidelijk hoe recht wordt gedaan aan Europese regels over natuurbehoud. Het Europese Hof van Justitie heeft in een serie uitspraken uitgelegd hoe bij individuele projecten moet worden omgegaan bij het beoordelen van de negatieve gevolgen voor de natuur. Dat moet projectspecifiek, en de gevolgen voor de natuur, en ook de maatregelen om die gevolgen tegen te gaan, moeten ‘volledig, precies en definitief’ in beeld worden gebracht en beoordeeld, zeggen de advocaten. Van Binsbergen en Plambeck geven aan dat het punt niet is dat die beoordeling voor een afstand tot 25 km kan worden uitgevoerd met AERIUS Calculator. Het zou juist gaan om de effecten daarbuiten. Zij geven aan: ‘’De Raad van State zegt in feite dat de effecten buiten de 25 km-zone niet in de beoordeling van het individuele project hoeven te worden betrokken, omdat AERIUS Calculator buiten die afstand niet ‘werkt’. Dat is precies het tegenovergestelde van waartoe Europese regels verplichten. Een meer logisch oordeel zou zijn geweest dat als AERIUS niet geschikt is voor het berekenen van stikstofneerslag op een grotere afstand van 25 km, je AERIUS daarvoor dus niet kan gebruiken en dat je de effecten van stikstofneerslag op grotere afstand dus op een andere manier (bijvoorbeeld met een projectspecifieke passende beoordeling) moet onderbouwen’’. Volgens advocaten Van Binsbergen en Plambeck is de uitspraak opmerkelijk en onverwacht. ‘’In onze visie gaat de uitspraak voorbij aan Europese regelgeving voor de bescherming van Natura 2000-gebieden. Omdat uit rechtspraak van de Europese rechter volgt dat de effecten van stikstofneerslag op Natura 2000-gebieden en maatregelen om die tegen te gaan, op voorhand moeten vaststaan en op projectniveau moeten worden beoordeeld. Dat gebeurt nu niet. Het zou volgens ons op zijn minst verstandig zijn geweest als de Raad van State prejudiciële vragen had gesteld aan het Europese Hof van Justitie’’.

    Een blik op de (onvoorziene) gevolgen

    Projecten die in voorbereiding waren kunnen nu verder. Stikstofberekeningen hoeven niet opnieuw. Bedrijven (denk aan Schiphol) die al stikstofruimte hadden opgekocht van agrariërs kunnen verder met hun plannen. Ook overheden kunnen lopende projecten verder voortzetten. Een onvoorzien gevolg van de uitspraak is volgens Van Binsbergen en Plambeck echter dat het veel lastiger wordt om reeds verleende natuurvergunningen weer in te trekken. Zij lichten dit toe: ‘’De intrekking van natuurvergunningen wordt namelijk niet gebaseerd op de individuele bijdrage van een bepaald bedrijf in de totale stikstofneerslag, maar op basis van de wens om de totale achtergrondbelasting van stikstof omlaag te brengen. De bijdrage van een individueel bedrijf in het geheel wordt doorgaans berekend via AERIUS’’. Uit de uitspraak van vandaag volgt dat AERIUS daarvoor niet langer kan worden gebruikt om de noodzaak van intrekking van de natuurvergunning te onderbouwen. AERIUS kan om dezelfde reden ook niet meer worden gebruikt bij het opstellen van de provinciale gebiedsprogramma’s die vóór 1 juli 2023 moeten worden vastgesteld. Bij de intrekking van een natuurvergunning en het opstellen van een gebiedsprogramma zal dus een uitgebreide ecologische onderbouwing moeten worden opgesteld, aldus de advocaten. Volgens Euverman van AKD zal de uitspraak niet direct leiden tot een ‘run’ op percelen, waarbij het dichtstbijzijnde Natura 2000-gebied op een afstand van meer dan 25 kilometer is gelegen. ‘’Als je het gemiddelde bouwproject neemt op een afstand van 25 kilometer, dan had je voor deze uitspraak waarschijnlijk geen vergunning nodig. En dus ook ná deze uitspraak niet. Ik zie het dus niet zo snel gebeuren dat deze uitspraak zal leiden tot een run op deze percelen. Eveneens in acht genomen dat er maar op enkele plekken in Nederland sprake is van een afstand van 25 kilometer tot aan zo’n gebied.’’ Ook Lukas Baars, senior consultant omgevingsrecht bij Aveco de Bondt, voorziet geen ‘extra’ gevolgen. ‘’Er moet ook nog een einduitspraak komen natuurlijk, maar die zal zich naar mijn verwachting toespitsen op het tracébesluit waarmee de VIA-15-verbinding mogelijk moet worden gemaakt’’. Baars benadrukt dat we ons los hiervan moeten realiseren dat we op dit moment nog steeds met de volgende situatie kampen: boven de 0,00 mol/ha/jr is er snel sprake van een negatief significant effect op een Natura-2000 gebied. ‘’Dan kom je uit in het Wnb-vergunningenspoor. Het verkrijgen van een dergelijke vergunning is moeilijk, feit is namelijk dat veel Natura-2000 gebieden er nu gewoon slecht voor staan’’.

    Wat als de uitspraak anders was geweest?

    Indien het rekenmodel door de afkapgrens onbruikbaar was geworden, had de uitspraak dan ingrijpende gevolgen gehad voor bouwprojecten zoals werd gesuggereerd? Volgens Euverman niet per se: hij verwacht dat je bij veel bouwprojecten in de bouwfase niet komt tot aan 25 kilometer. ‘’Dit blijkt ook uit berekeningen die eerder door Cobouw zijn gepubliceerd. Uiteraard zou het wel een ander verhaal zijn voor projecten die buiten de ‘afkapgrens’ waren gevallen. Maar dan gaat het echt om grotere bouwprojecten of projecten die in de gebruiksfase heel veel stikstofdepositie veroorzaken. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan kolencentrales’’.

    Het ViA15-project: hoe nu verder?

    De Raad van State heeft een zogenoemde tussenuitspraak gedaan. Vanwege het grote maatschappelijke belang gaat de uitspraak alleen over de bruikbaarheid van AERIUS Calculator. Voor het ViA15-project is een passende beoordeling opgesteld. De daarvoor gebruikte stikstofberekening staat nu in rechte vast. De andere beroepsgronden die gaan over de passende beoordeling en de manier waarop bijvoorbeeld de externe saldering plaatsvindt, worden in een latere uitspraak besproken. ‘’Het betekent dus niet dat voor de verbreding de eindstreep is behaald’’, stelt Euverman. Die beroepsgronden moeten eerst nog beoordeeld worden. Het onderzoek wordt daarvoor niet heropend, dus er zal geen nadere zitting komen. Het is nog niet bekend wanneer de einduitspraak zal komen en of het ViA15-project dan daadwerkelijk door kan gaan. Dat de praktijk nu verder moet met de huidige versie van de AERIUS-calculator, is een gegeven. Maar Baars benadrukt wel dat we daarnaast gezamenlijk blijvend op zoek moeten gaan naar oplossingen voor zowel natuurherstel als het blijvend mogelijk maken van ontwikkelingen.

    Voetnoot

    1. ECLI:NL:RVS:2023:1299
    2. ECLI:NL:RVS:2019:1603
    3. ECLI:NL:RVS:2022:3159

    Artikel delen

    Reacties

    MEER REACTIES

    Laat een reactie achter

    U moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.

    ARTIKEL

    De omgevingsvergunning is het lenigste instrument van de Omgevingswet

    Achtergrond artikelen

    De toepassing van de Wet Bibob onder de Omgevingswet

    Achtergrond artikelen

    Initiatieven onder de Omgevingswet: afwijken of wijzigen van het omgevingsplan?

    Achtergrond artikelen

    Is het vergunningenproces onder de Omgevingswet nu echt zo anders dan onder de huidige Wabo?

    Achtergrond artikelen

    Het is een veel gestelde vraag in het kader van de inrichting en implementatie van de processen voor de Omgevingswet (en de Wkb): Is het vergunningenproces onder de Omgevingswet nu...

    Onderbenutte parkranden bieden kansen

    Achtergrond artikelen
    PBL

    Raad van State over ViA15 en 'afkapgrens': een analyse

    Juridische artikelen

    Stilstand in ontwikkeling open normen omgevingsplan?

    Achtergrond artikelenEXPERT

    De Omgevingswet en participatie: hoe komen we tot doordacht lokaal beleid?

    Achtergrond artikelenEXPERT

    Ruimte voor regels met open normen in het omgevingsplan

    Achtergrond artikelenEXPERT
    Velde, Jur van der

    KENNISPARTNER

    Ruud Broekman

    Contact

    E-college Stikstof en projecten

    In dit e-college krijg je eerst uitleg over het algemene stikstofprobleem in Nederland en het juridisch kader. Daarna wordt er dieper ingegaan op wat dit betekent voor projecten, vergunningverlening en toestemming. Je leert hoe je zelf aan de slag kunt met de AERIUS Calculator om stikstofberekeningen voor je project te maken. Tot slot wordt uitgewerkt hoe je ermee omgaat als er wordt vastgesteld dat er een stikstofprobleem is.

    Bekijk opleiding

    Stikstofexpert voor plannen, programma’s en projecten

    De 8-daagse opleiding Stikstofexpert voor plannen, programma’s en projecten geeft een breed inzicht in de stikstofmaterie, zowel inhoudelijk, juridisch als beleidsmatig. Na afloop beschik je over de kennis en kunde om de stikstofproblematiek aan te pakken, waarbij je aan verschillende knoppen kunt draaien.

    Bekijk opleiding

    Stikstofproblematiek: update bouwvrijstelling, actualiteiten en praktische handvatten voor 2024

    Tijdens deze 1-daagse cursus praten twee experts u helemaal bij over de actualiteiten en updates rondom de stikstofproblematiek.

    Bekijk opleiding

    Oplossingsrichtingen stikstofaanpak

    Deze 1-daagse verdiepingscursus Oplossingsrichtingen stikstofaanpak biedt allereerst kort inzicht in de gevolgen van de PAS uitspraak en zoomt daarna in op de oplossingsrichtingen hiervoor.

    Bekijk programma

    Word lid van PONT | Omgeving

  • Toegang tot Kennisbank
  • Lees e-books
  • Contact met vakgenoten
  • Eigen nieuwsoverzicht
    • WORD LID

    Algemeen

    Service

    Navigeer

    Berghauser Pont Mediagroep

    CONTACT

    𝕏

    Copyright 2024 Berghauser Pont | Website gemaakt door Buro Zero