Om deze vraag te beantwoorden moet eerst gekeken worden naar de voorwaarden waaronder een bouwwerk vergunningvrij gebouwd mag worden. De functie is daarbij leidend.
Bij woningen en andere hoofdgebouwen mag onder voorwaarden vergunningvrij gebouwd worden als een bouwwerk functioneel verbonden is. Dit wil zeggen dat het gebruik van zo'n bouwwerk in planologisch opzicht gerelateerd is aan het gebruik van het hoofdgebouw. Bij woningen geldt dat bouwwerken moeten "strekken tot vergroten van het woongenot”. In normaal Nederlands betekent dit dat het moet gaan om gebruik dat past bij het gebruik/de bestemming van het hoofdgebouw: bij een woning betekent dit dus dat het gebruik met wonen te maken heeft en dus niet met bedrijfsgerelateerde bouwwerken. In de rechtspraak rond de ruimtelijke ordening zijn hier veel uitspraken over te vinden:
- Hobbymatig houden van dieren past bij een bestemming wonen
- Een bierbrouwerij is niet planologisch functioneel verbonden met een woning
- Bedrijf aan huis is wel functioneel verbonden zolang het maar niet te groot wordt (over het algemeen maximaal 30% van de woning)
In principe is een kantoor aan huis dus te zien als functioneel verbonden met de bestemming wonen en daarmee kan het - gegeven de definitie - dus een bijbehorend bouwwerk zijn:
"uitbreiding van een hoofdgebouw dan wel functioneel met een zich op hetzelfde perceel bevindend hoofdgebouw verbonden, daar al dan niet tegen aangebouwd gebouw, of ander bouwwerk, met een dak."
In een vergunningvrij bijbehorend bouwwerk mag je dus een kantoor beginnen, wat ook blijkt uit de toelichting op het Bor:
"Dit betekent dat gebruiksfuncties die toelaatbaar worden geacht binnen een in planologisch opzicht gebruikelijke woonbestemming, ook toelaatbaar zijn binnen een zonder omgevingsvergunning gebouwd bijbehorend bouwwerk als bedoeld in artikel 2 van deze bijlage."
Of een kantoor ook buiten de 4 meterzone is toegestaan hangt af van de vraag of het gebruik te zien is als functioneel ondergeschikt. Binnen de 4-meterzone mag hetzelfde gebruik plaatsvinden als in het hoofdgebouw zelf. Daarbuiten moet dat gebruik ‘functioneel ondergeschikt’ zijn (artikel 2, onderdeel 3b, 2°). Wat functioneel ondergeschikt is, wordt uitgelegd in toelichting op het Bor:
"Daar wordt mee bedoeld dat het gebruik in planologisch opzicht ondergeschikt en ondersteunend moet zijn aan het gebruik van het hoofdgebouw. Bij een woning betekent dit dat er in deze bijbehorende bouwwerken geen primaire woonfuncties zoals woonkamer, keuken of slaapkamer gerealiseerd mogen worden. Een bijkeuken, atelier en berging zijn wel functioneel ondergeschikt te achten aan de functie van een woning.”
Gelet op deze toelichting moet de conclusie zijn dat een kantoor als functioneel ondergeschikt gezien kan worden en dus ook buiten de 4-meterzone is toegestaan. Dit is ook in overeenstemming met de algemene lijn in de jurisprudentie dat het vestigen van een vrij beroep in een woning niet in strijd is met de bestemming, mits de woonfunctie als overwegende functie blijft gehandhaafd.
Een paar kanttekeningen hierbij:
- Als er sprake is van een beroepsuitoefening die niet past bij wonen, dan is automatisch geen sprake meer van een bijbehorend bouwwerk maar van een bedrijfspand. Het bouwwerk is dan niet alleen niet vergunningvrij meer, maar ook direct in strijd met het bestemmingsplan;
- In sommige gevallen verbiedt het bestemmingsplan een beroep aan huis. In dat geval kan er ook geen sprake zijn van functionele verbondenheid en dus ook niet van een vergunningvrij ‘kantoor’ bij een woning.
In het kort is het antwoord op de vraag dus: Ja, dat is toegestaan indien het bestemmingsplan het kantoor ook in de woning zelf zou toestaan. Of dat in een specifieke situatie het geval is kan bij twijfel het beste met de gemeente worden besproken.
