Om het gesprek met de omgeving te stimuleren is het bij het aanvragen van een vergunning verplicht om aan te geven of er is geparticipeerd, en als dit gedaan is, hoe dit is gedaan en wat de uitkomsten waren (artikel 7.4 Omgevingsregeling). De initiatiefnemer is vrij om zelf de vorm hiervoor te bepalen. Wel kan de gemeenteraad, dankzij amendement Van Eijs cs, een lijst opstellen voor specifieke gevallen waarbij participatie wel verplicht is, maar dit kan alleen bij buitenplanse omgevingsplanactiviteiten. Als een buitenplanse omgevingsplanactiviteit niet op deze lijst staat, is de initiatiefnemer dus niet verplicht om een participatieproces vorm te geven. Om te bepalen of een vergunning wordt verleend, wordt door de vergunningverlener een belangenafweging gemaakt en hier wordt de participatie in meegewogen. Als dit niet naar genoegen is gedaan, kunnen volgens artikel 4:8 Awb derden om zienswijzen gevraagd worden als zij naar verwachting bedenkingen hebben tegen het voorgenomen besluit.
