"Na het instorten van het dak van het Alkmaarse AFAS-stadion ligt de kwaliteit van daken onder een vergrootglas. Hoewel het te vroeg is voor conclusies, staat vast dat een dergelijk dak onder de gegeven omstandigheden niet mag instorten, of het nu wel of niet precies voldoet aan de daarvoor geldende regels. Inmiddels is het zwartepieten begonnen, zodat ook de vraag op tafel komt hoe dergelijke potentiële rampen in de toekomst kunnen worden voorkomen. De onvermijdelijke roep om meer en beter toezicht zal ongetwijfeld bij de oplossing worden betrokken."
Toevallig is de overheid al een tijdlang bezig met de Wet kwaliteitsborging voor de bouw (Wkb), die op 1 januari 2021 in werking moet treden. De Wkb heeft gevolgen voor twee belangrijke onderdelen van het bouwproces, namelijk de toetsing van bouwplannen en de aansprakelijkheid van de aannemer. Onder de Wkb beoordeelt niet het bevoegd gezag, maar een onafhankelijke kwaliteitsborger of een bouwplan voldoet aan de bouwtechnische voorschriften van het Bouwbesluit 2012. Verder blijft, anders dan nu het geval is, de opdrachtnemer na oplevering aansprakelijk voor
alle
dus ook de verborgen of onzichtbare gebreken.
Met het instorten van het AZ-dak in het achterhoofd, is het voor de dakensector aan te raden tijdig op de Wkb te anticiperen. In een tweeluik lichten wij alvast toe met welke concrete gevolgen van de Wkb opdrachtgevers en aannemers rekening moeten houden. In deze Roofs deel 1 over kwaliteitsborging van bouwplannen.
Toetsing bouwplan: borgingsplan en kwaliteitsborger
Op dit moment moet bij een aanvraag omgevingsvergunning voor het bouwen aan de hand van technische tekeningen en constructieberekeningen aannemelijk worden gemaakt dat het bouwplan voldoet aan de technische bouwvoorschriften van het Bouwbesluit 2012. Deze beoordeling wordt uitgevoerd door het bevoegd gezag, veelal het college van burgemeester en wethouders.
Onder de Wkb gaat een aanvraag omgevingsvergunning vergezeld van een borgingsplan. Daaruit moet voor het bevoegd gezag blijken dat door toepassing van een instrument voor kwaliteitsborging door een kwaliteitsborger wordt verzekerd dat het op te richten bouwwerk aan de technische bouwvoorschriften van het Bouwbesluit 2012 voldoet. Deze onafhankelijke kwaliteitsborger dient dus al vóór het indienen van de aanvraag te worden ingeschakeld om het bouwplan te beoordelen en blijft ook tijdens de bouw bij het bouwplan betrokken. Het door de kwaliteitsborger toegepaste instrument voor kwaliteitsborging moet zijn goedgekeurd door de nieuw op te richten Toetsingsorganisatie.
Bij juiste toepassing van een instrument voor kwaliteitsborging, wordt een aanvraag niet langer aan het Bouwbesluit 2012 getoetst. Dat is immers al gebeurd door toepassing van het instrument voor kwaliteitsborging. Als aan de overige toetsingsgronden wordt voldaan (bestemmingsplan, welstand, bouwverordening) dient de omgevingsvergunning te worden verleend.
Voorlopig geldt het systeem van kwaliteitsborging slechts voor bouwwerken in gevolgklasse 1: minder risicovolle gebouwen en bouwwerken zoals woningen en eenvoudige bedrijfsgebouwen zoals een bedrijfshal. Dit zal later worden uitgebreid naar complexere bouwwerken in hogere gevolgklassen. Voor het dak van een stadion is voorlopig dus nog het oude systeem van toepassing, maar het is niet uitgesloten dat de instorting van het AZ-dak leidt tot een versnelde invoering.
Andere wijzigingen
Nieuw is verder dat een gebouw pas tien dagen na de gereedmelding daarvan in gebruik mag worden genomen. De gereedmelding moet vergezeld gaan van een verklaring van de kwaliteitsborger dat aan de bouwtechnische voorschriften is voldaan en van een dossier bevoegd gezag. Dat dossier bevoegd gezag bestaat uit bijvoorbeeld informatie over het gebruik van het gebouw zoals de aanduiding van gebruiksfuncties en brandveiligheidsinstallaties. Als bij de gereedmelding onderdelen ontbreken kan het bevoegd gezag besluiten dat het gebouw (nog) niet in gebruik mag worden genomen.
Verder worden verschillende soorten bouwwerken in hun geheel vrijgesteld van een toetsing aan het Bouwbesluit 2012. Het gaat dan om bouwwerken die veelal al vergunningvrij zijn in achtererfgebied, zoals dakkapellen en schuurtjes. Dit laat overigens onverlet dat deze bouwwerken nog wel aan de technische bouwvoorschriften uit het Bouwbesluit 2012 moeten voldoen.
Tot slot
De Wkb verandert de manier waarop een bouwplan wordt beoordeeld. Het Bouwbesluit 2012 wijzigt zelf niet. Wel lijkt er meer ruimte te zijn voor het gebruik van (innovatieve) gelijkwaardige oplossingen. Verder blijft het bevoegd gezag degene die handhavend kan optreden indien niet aan de technische bouwvoorschriften wordt voldaan, bijvoorbeeld naar aanleiding van informatie van een kwaliteitsborger daarover.
Tips met betrekking tot kwaliteitsborging
1. Betrek de kwaliteitsborger op tijd bij het bouwplan
De kwaliteitsborger kan concluderen dat het bouwplan niet voldoet en dat aanpassingen nodig zijn voordat hij zijn goedkeuring geeft aan een borgingsplan. Betrek een kwaliteitsborger dus op tijd om niet last minute voor vervelende verrassingen te komen te staan.
2. Zorg voor een goede eigen kwaliteitscontrole
Indien de kwaliteitsborger vaststelt dat de kwaliteitscontrole door de aannemer zelf op orde is, zal zijn controle minder intensief en tijdrovend zijn. Er kan dan worden volstaan met bewijsstukken van de aannemer dat hij het werk zelf deugdelijk heeft gecontroleerd. Dit scheelt tijd en geld.
3. O
ntwikkel een eigen instrument voor kwaliteitsborging
Bij bepaalde dakconcepten kan worden overwogen met verschillende deskundigen een eigen instrument voor kwaliteitsborging te ontwikkelen. Niet alleen is dat instrument dan precies op het product afgestemd, maar ook kunnen daarin eigen oplever- en kwaliteitseisen worden opgenomen. Dat leidt naar de volgende kans:
4. Koppel het oordeel van de kwaliteitsborger aan de correcte oplevering
De kwaliteitsborger kan méér dan enkel de bouwtechnische voorschriften uit het Bouwbesluit 2012 controleren. Zeker bij dakconcepten kunnen verschillende opleverpunten in het instrument voor kwaliteitsborging worden vastgelegd. In dat geval kan worden overwogen vast te leggen dat de oplevering voor de afnemers door de kwaliteitsborger wordt gedaan. Hij kan dan tijdens de bouw al bijsturen, in plaats van pas tijdens het oplevermoment met gebreken te worden geconfronteerd.
Ook gepubliceerd in Roofs
